مقدّمه‌

مراجعه به متخصّصان و خبرگان در فنون و علوم و صنايع مختلف، مسئله‌اى عقلايى با پشتوانه سيره مستمر و پيوسته عقلا در طول زمان‌هاى مختلف است. علم رجال و نياز به مراجعه به علماى اين علم براى كسب اطّلاع از احوال راويان حديث نيز از اين قاعده مستثنا نيست. لذا طالبان اين علم مى‌بايد شخصيت‌هاى برجسته اين علم را كه هر يك در زمان خود به جرح و تعديل رجال پرداخته‌اند، بشناسند و بدانند كه اعتبار اقوال هر يك از آنها در چه حدّى است و كدام يك از آنان داراى تمام صفات لازم براى جرح و تعديل رجال بوده‌اند و سخن آنان، همواره پذيرفته شده است و كدام يك از آنان، فاقد برخى شرايط و صفات لازم بوده‌اند و كلام آنان در اين زمينه يا اصلًا پذيرفته نشده و يا از اعتبار چندانى برخوردار نيست. كه البته اغلب آنان چنين نبوده‌اند و صفات لازم از ديدگاه اهل سنّت، در آنان محقّق بوده است؛ امّا به هر حال، اعتبار اقوال آنان يكسان نيست.

به همين جهت، در فصل پايانى اين كتاب، ذكر خلاصه‌اى از زندگى مهم‌ترين علماى علم رجال را لازم دانستيم تا ضمن اطّلاع برآنچه گفتيم، تطبيق عملى‌اى باشد براى آنچه كه پيش از اين، در فصل سوم درباره شرايط عالمان جرح و تعديل و موانع پذيرش آن گفته‌ايم.

براى آشنايى بيشتر با موقعيت علم جرح و تعديل و تحوّلات آن شرح حال اين علما را با رعايت ترتيب زمانى، به سه گروه تقسيم كرده، ويژگى‌هاى مشترك علماى هر گروه را نيز در ابتداى هر بخش يادآور شده‌ايم.