كلام ذهبى، ابتدا سخن ذهبى را با آوردن «إنتهى» به پايان برده است و بعد از آن، مطالب خود را افزوده است.[1]

5. كتاب‌هاى خاص ثقات‌

مراد از اين گونه كتاب‌ها، كتاب‌هايى است كه فقط به شرح‌حال راويان ثقه پرداخته‌اند. اين كتاب‌ها يا بر اساس حروف معجم يا بر اساس طبقات مرتّب شده است.

اوّلين تأليف مخصوص شرح حال رجال ثقه، كتاب الثقات والمثبتون، تأليف ابو الحسن على بن عبد اللَّه مدينى (م 234 ق) است‌[2] كه متأسفانه از اين كتاب، هيچ نسخه‌اى موجود نيست.

كتاب‌هاى موجود و متداول درباره رجال ثقه، به شرح زيرند:

الف) الثقات، تأليف ابو الحسن أحمد بن عبد اللَّه بن صالح عجلى (م 261 ه) با ترتيب نور الدين ابو الحسن على بن ابى بكر هيثمى (م 807 ق).

اين كتاب، در اصل يا بر اساس طبقات مرتّب بوده و يا از ترتيب خاصّى برخوردار نبوده است. به هر حال، آنچه كه اكنون از اين كتاب موجود است، با ترتيب هيثمى و بر اساس حروف معجم است، جز اين‌كه براى تبرّك به نام پيامبر صلى الله عليه و آله، راويانى كه نامشان «احمد» بوده، مقدّم شده‌اند.

از خصوصيات مؤلّف اين كتاب، تساهل وى در توثيق مجهولان است.[3] ب) الثقات، تأليف ابو حاتم محمّد بن احمد بن حبان بُستى (م 354 ق).

اين كتاب، ابتدا بر اساس طبقات آمده است و سپس نام راويان هر طبقه، بر

[1]. لسان الميزان، ج 1، ص 9( مقدّمه مؤلّف).

[2]. معرفة علوم الحديث، ص 71.

[3]. بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة، ص 101.