مقدّمه‌

بيان حال راويان از جهت وثاقت و ضعف و مسائل ديگر چون: مشايخ و شاگردان آنها، مسافرت‌هايشان و وطن‌هايشان در آغاز به شكل شفاهى بوده است.

آغاز تدوين كتاب‌هاى رجالى به شكل جدّى، نيمه اوّل قرن سوم هجرى است و در ابتدا، به خاطر مناسبت علم رجال با علم تاريخ، اغلب با عنوان كتاب تاريخى تأليف شده‌اند.

پيش از آن، تنها عدّه معدودى در اين علم كتاب تأليف كرده‌اند كه اكنون، هيچ نسخه‌اى از آن كتاب‌ها موجود نيست، مانند: التأريخ، تأليف ليث بن سعد (م 175 ق)، التأريخ، تأليف عبداللَّه بن مبارك (م 181 ق).

در آغاز تدوين كتاب‌هاى رجالى، بيشترين توجّه مؤلفان اين كتاب‌ها به ضبط نام راويان و بيان حال آنها از جهت وثاقت و ضعف، معطوف مى‌شد و كتاب‌هاى رجالى، اغلب به شكل عام، به تمام رجال و راويان مى‌پرداختند. سپس با شروع قرن چهارم هجرى، كتاب‌هاى رجالى بيشتر به شكلى تخصّصى تأليف شدند و با هدفى خاص و در موضوع معيّنى از مسائل رجالى، نگارش يافتند. حاصل تلاش مؤلفان علم رجال از آغاز تا انتهاى نيمه اوّل قرن نهم هجرى- كه عصر افول تأليفات رجالى است- آن شده كه اكنون، كتاب‌هاى رجالى در چهارده نوع در اختيار ماست.

اين انواع، عبارت‌اند از:

1. كتاب‌هايى كه فقط در زمينه شناخت صحابيان نگارش يافته‌اند.