responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : الإيضاح نویسنده : القاضي النعمان المغربي    جلد : 1  صفحه : 40

حتى نويسندگان غير اسماعيلى نيز در هنگام اشاره به آراى فقهى اسماعيليه ، به اين كتاب اشاره نموده اند . [1] در مورد قاضى نعمان (م 363ق) ، اطّلاعات اندكى وجود دارد . وى در سال 313ق ، به خدمت نخستين خليفه فاطمى ، المهدى بالله در آمد . [2] اين كه او در اين دوره چه سِمتى داشته ، نامعلوم است . تنها بر اساس اين كه نگارش كتاب الإيضاح به وى محوّل شده است ، شايد بتوان گفت كه وى ، جايگاه خاصّى داشته است . احتمالاً او قبل از آن كه به مذهب اسماعيليه بگرود ، حنفى بوده است . دليل اين امر ، خصومت كم تر حنفيان نسبت به مالكيان در مورد شيعيان و اقامت قاضى نعمان در قَيرَوان است كه شهرى حنفى مذهب بوده است . [3] احتمالاً وى قبل از


[1] به عنوان مثال ، مقدسى، كه اثر خود را پس از 375ق ، نگاشته است، در مورد فقه اسماعيليه به كتاب الدعائم اشاره كرده و اكثر اصول فقه اسماعيليه را همانند با معتزله دانسته است (أحسن التقاسيم، بيروت : دار الصادر، ص238). ابوالقاسم بستى، عالم زيدى مشهور (م ح 420ق) نيز در ردّيه مشهور خود بر اسماعيليه ، به الدعائم اشاره كرده است (Stern, op. cit, p.309) . همچنين ر .ك : راحة العقل، حميدالدين كرمانى، تحقيق : مصطفى غالب، بيروت : دار الأندلس، ص 109 .

[2] در كتاب المناظرات (ص 71) ، از حضور فردى به نام ابن حيون در مجلس بحثى در حضور ابو عبد الله شيعى در سال 296ق ، ياد شده است. اين فرد مى تواند قاضى نعمان بن محمّد بن حيون باشد. وى در آن زمان ، در قيروان ساكن بوده است. همچنين ر .ك: BSOAS, 37, 3, 1974, p:577 . ظاهرا قاضى نعمان در ابتداى گرويدن خود به اسماعيليه ، نزد برخى دعات اسماعيليه ، تلمّذ كرده باشد. وى در مقدمه كتاب الهمة كه در زمان القائم باللّه تأليف نموده است، مى نويسد يكى از اساتيدش رساله اى اسماعيلى براى مطالعه به او داد. او تصوّر نمود كه مؤلف رساله ، اسماعيلى نباشد ؛ امّا استادش به وى تذكّر داد كه مؤلف رساله ، فردى اسماعيلى است (ر .ك : الهمة، ص 33) .

[3] در مورد مذهب قاضى نعمان، مادلونگ در جايى نوشته است: در مورد اظهار نظر ابن خلكان كه قاضى نعمان را فردى مالكىِ گرويده به اسماعيليه معرّفى كرده، ترديد وجود دارد. ستيز بين مالكيان و حنفيان در شمال افريقا كه در آن زمان در اوج شدت خود بود، اين را غير ممكن مى كند كه پدر قاضى نعمان بر پسر خود ، كنيه مؤسس فرقه رقيب را بگذارد. در كتاب طبقات علماء إفريقية ، ظاهرا نام پدر قاضى نعمان ياد نشده است. آيا وى همان فردى است كه خشنى با عنوان محمّد بن حيون سوسى از او ياد كرده است؟ اين چندان غير ممكن نيست . خشنى كه اثرش را در اسپانيا مى نگاشته است ، نام را به نحو غير دقيقى در ذهن داشته است و ابن حيان ، شايد همان ابن حيون باشد. اين خطا در موارد ديگرى نيز رخ داده است . در آخر اين تذكر ، مادلونگ حل اين مسئله را در گرو تحقيق دقيق ترى دانسته است . همچنين ، ر .ك :JAOS, 84,4(1964)pp:424-425

نام کتاب : الإيضاح نویسنده : القاضي النعمان المغربي    جلد : 1  صفحه : 40
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست