سه. اشعار امام حسين در اين كتاب‌

در مجموع اين منابع، چه ديوان‌ها و چه منابع تاريخى، ادبى و حديثى، 1553 بيت به امام حسين عليه السلام منسوب شده است كه با حذف مكرّرات، تعداد آنها بسيار اندك خواهد شد.

در اين كتاب، (حكمت‌نامه امام حسين عليه السلام)، اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام در سه فصل تنظيم شده است:

در اولى (فصل هشتم)، اشعار منسوب به ايشان جمع‌آورى شده كه مجموعا 33 قطعه و 133 بيت است.

در دومى (فصل نهم)، تمثّل‌هاى امام حسين عليه السلام به اشعار ديگران، جمع شده و شمار آنها، پنج قطعه در هجده بيت است.

در سومى (فصل دهم) نيز «ديوان منسوب به امام حسين عليه السلام» كه نويسنده كتاب أدب الحسين عليه السلام و حماسته، بر پايه دو نسخه خطّى به چاپ رسانده به صورت كامل، درج شده است. اين ديوان نيز حاوى 29 قطعه و 146 بيت است.

چهار. ارزيابى اشعار از جهت انتساب و صدور

چنان كه در ابتداى بحث آورديم، سرودن شعر توسّط امامان عليهم السلام، منعى ندارد و آنچه در اين زمينه اهمّيت دارد، اثبات صدور و درستى انتساب اين اشعار به امام عليه السلام است.

درباره برخى از امامان، (مانند امام على عليه السلام)، شواهد و قرائن تاريخى بر

صحّت صدور شمارى از اشعار و تمثّل‌ها از ايشان، گواهى مى‌دهد؛ امّا در مورد اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام توجّه به اين نكات، ضرورى است:

1. در برخى منابع، بدين مطلبْ تأكيد شده كه امام حسين عليه السلام به شعر شاعرانى مانند اخو الأوس، فروة بن مسيل مرادى، ابن مفرِّغ، ضرار بن خطّاب فِهرى و زُمَيل بن ابَير فَزارى، تمثّل جُسته است.

2. برخى اشعار منسوب به امام حسين عليه السلام، در «ديوان منسوب به امير مؤمنان» آمده است، مانند اين شعر:

و اين شعر:

و نيز اين شعر:

و نيز اين شعر:

3. آنچه با عنوان «ديوان امام حسين عليه السلام» در فصل دهم ذكر مى‌شود، با ابيات منسوب به امام حسين عليه السلام در ساير مصادر كه در فصل نهم آمده است هيچ‌

مشابهتى ندارد و اين، خود، دليل عمده براى ترديد در اين انتساب است، چنان كه در هيچ يك از كتب فهرست‌نگارى و مصادر كهن نيز به اين ديوان، اشاره نشده است.

بنا بر اين، مى‌توان نتيجه گرفت كه برخى از اشعار ياد شده در فصل هشتم، سروده امام حسين عليه السلام است هر چند برخى از اين سروده‌ها به ديگران نيز منسوب شده است.