مهاجر، در تبيين اين اختلاف‌ها مى‌نويسد:

وى (محقّق كركى)، قبل از وفات شاه اسماعيل در حدود سال 929 ق، ايران را به سوى عراق ترك كرد و علّت اين امر مشخصّ نشده، ولى مى‌توان حدس زد كه ترس شاه اسماعيل از ادامه نفوذ مردان كارآمد و گسترش تفكّر عقلانى بوده است؛ چرا كه وى افكارش در باب «ولايت فقيه»، همانند افكار شهيد اوّل بوده است.[1] محقّق كركى، پس از مهاجرت از ايران، حدود شش سال در عراق ماند و بعد از وفات شاه اسماعيل صفوى و روى كار آمدن شاه طهماسب (930 ق)، مجدّداً به ايران برگشت.[2]

مرحله دومِ مهاجرت علماى جبل عامل به ايران‌

كاميابى‌هاى محقّق كركى در حكومت صفويه و انگيزه‌هاى شاه طهماسب، مرحله بعدى هجرت عامليان را هموار ساخت. پس از محقّق كركى، استوانه‌هاى علمى شيعه، از جمله: كمال الدين درويش، شيخ على بن هلال كركى، شيخ حسين بن عبدالصمد شيعى حارث و پسرش شيخ بهاءالدين محمّد عاملى، به ايران مهاجرت كردند كه اينان را بايد شناخته شده‌ترين چهره‌هاى مهاجر جبل عامليان به ايران، پس از مهاجرت محقّق كركى قلمداد كرد و به دنبال آن، به شكل بى‌سابقه‌اى در تاريخ تشيّع، موج مهاجرت فقيهان جبل عاملى به سوى ايران، آغاز شد.[3]

فشارهاى عثمانى‌ها، عامل مهاجرت علماى جبل عامل‌

برخى از محقّقان و مستشرقان، مهاجرت عامليان به ايران را ناشى از فشارهايى مى‌دانند كه امپراتورى عثمانى بر مناطق شيعه‌نشين جبل عامل و عراق داشته است.

[1]. الهجرة العاملية إلى ايران فى العصر الصفوى، ص 124.

[2]. همان، ص 125- 126.

[3]. عالم آراى عبّاسى، ج 1، ص 154.