وظايف در هر موقعيت را مشخص مى‌كنند. مجموعه هنجارهايى كه به يك موقعيت معيّن اختصاص دارد و وظايف و چگونگى انجام دادن وظايف را در هر موقعيت تعيين مى‌كند، نقش اجتماعى ناميده مى‌شود. در هر سازمان، مجموعه‌اى ديگر از هنجارها هستند كه ميزان استاندارد برخوردارى‌هاى احرازكننده هر موقعيت را از ارزش‌هاى كمياب تعيين مى‌كنند.

اين ميزان، پايگاه اجتماعى نام دارد. ارزش‌هاى كمياب عبارت‌اند از: اقتدار، احترام، دارايى و اطلاعات.

معمولًا وقتى سازمان اجتماعى، يعنى گروه اجتماعى داراى تفكيك موقعيت با نقش‌ها و پايگاه‌هاى متفاوت به وجود مى‌آيد، در عين توافق بر ارزش‌ها و هنجارهاى گروهى، ميزانى از جدايى و تمايز هم حاصل مى‌شود. مى‌توان فرض كرد در ابتداى زندگى انسان بر روى زمين، گروه اجتماعى بدون سازمان، يعنى گروه اجتماعى بدون تفكيك موقعيت‌ها، نقش‌ها و پايگاه‌ها وجود داشته است. اسپنسر و به پيروى از او دوركيم در طبقه‌بندى خود از جوامع، اجتماع بسيط و بدون تفكيك و سازمان را فرض كرده و آن راHurdo ناميده‌اند.[1]

امروزه مى‌توان در گروه‌هاى كودكان محله كه هنوز يكى در ميان ديگران از اقتدار بيشتر برخوردار نشده است، اين حالت را مشاهده كرد؛ در حالى كه در يك گروه بازى، موقعيت‌ها و نقش‌ها تفكيك مى‌شود. تكنيك گروه سنجى مى‌تواند اين امر يا حالتِ برعكس آن را نشان دهد.

به خانواده دقت كنيد. موقعيت پدرى، موقعيت مادرى، موقعيت فرزندى، موقعيت شوهرى، موقعيت بانويى، موقعيت خواهرى و موقعيت برادرى در آن ديده مى‌شود كه هر موقعيتى، نقش و پايگاه دارد. موقعيت پدرى، با موقعيت فرزندى متفاوت است. پايگاه اجتماعى آن نيز متفاوت است. پدرى و فرزندى به‌طور ساختارى از ميزان متفاوتى احترام و اقتدار بررخودارند. پس در اقتدار و احترام متمايزند و جدايى ميان اين دو موقعيت وجود دارد؛ هر چند معمولًا با قبول هنجارهاى سازمان خانواده، اين تمايز و جدايى مورد قبول‌

[1]. ر. ك: دوركيم، اميل، قواعد روش جامعه‌شناسى، ص 101- 114.