مقايسه تطبيقى پاسخ به نفوذ اجتماعى و كنترل‌هاى اجتماعى‌

در متابعت قدرت (خشونت و تهديد اقتصادى) كنترل سياسى و قانونى‌

در همانندى جذب كنترل از سوى عامل عاطفى و هنجارهاى اجتماعى‌

در درونى كردن اعتماد كنترل ارزشى از سوى نظام اخلاقى و عرف و رسم‌

گفتنى است كنترل اجتماعى و پاسخ به نفوذ اجتماعى، هر دو بحث از يك واقعيت خارجى هستند؛ با اين فرق كه يكى به زبان جامعه‌شناسى و ديگرى به زبان روان‌شناسى اجتماعى بيان مى‌شود. در بحث كنترل اجتماعى، جامعه‌شناس مى‌گويد: جامعه چگونه افراد را منقاد خود مى‌كند، ولى در بحث پاسخ به نفوذ اجتماعى و همرنگى با گروه، روان‌شناس اجتماع مى‌گويد: فرد در قبال فشار گروه چگونه عمل مى‌كند.

البته در نحوه بيان، روان‌شناس اجتماعى براساس نوع عامل هم‌رنگ كننده كه عامل بيرونى است يا عاملى از درون فرد و اين كه اين عامل بر چه جنبه‌اى از نفس انسانى تأثير مى‌گذارد، آن را طبقه‌بندى كرده است. امّا جامعه‌شناس براساس اين كه عامل كنترل كننده، به چه نهاد اجتماعى مربوط است، آن را به چهار بخش تقسيم كرده است. ارائه اطلاعات آموزش- تبليغات. وجه مشخصه دوران ما، كوشش در متقاعد ساختن همگانى است.

متقاعدسازى كه عامل مهمى در هم‌رنگى فرد با گروه و كنترل فرد توسط گروه است، از راه تبليغ يا آموزش انجام مى‌شود. تبليغات، ترويج و انتشار منظم دكترين خاص است.

آموزش، عمل يا فرايند انتقال دانش يا مهارت است؛ البته وجه مشترك هر دو، ارائه اطلاعات مى‌باشد. صرف‌نظر از اين كه مطلبى را تبليغات يا آموزش بخوانيم، متقاعدسازى يك واقعيت است. چه عواملى تأثير اطلاع را افزايش مى‌دهند؟ اساساً سه دسته متغير در اين مورد اهمّيت دارد: منبع اطلاع (چه كسى اطلاع را اظهار مى‌دارد؛ ماهيت اطلاع (اطلاع چگونه ارائه مى‌شود؟)؛ خصوصيات شنوندگان (به چه كسى اطلاع داده مى‌شود؟).