3337

إقبالُ القَلبِ و إدبارُهُ

17080.الإمامُ عليٌّ عليه السلام : إنّ للقُلوبِ شَهوَةً و إقبالاً و إدبارا ، فَأتُوها مِن قِبَلِ شَهوَتِها و إقبالِها ، فإنّ القَلبَ إذا اُكرِهَ عَمِيَ . [1]

17081.عنه عليه السلام : إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً و إدبارا ، فإذا أقبَلَت فَاحمِلُوها علَى النَّوافِلِ ، و إذا أدبَرَتْ فَاقتَصِرُوا بها علَى الفَرائضِ . [2]

17082.عنه عليه السلام : إنّ هذهِ القُلوبَ تَمَلُّ كما تَمَلُّ الأبدانُ ، فابتَغُوا لها طَرائفَ الحِكَمِ . [3]

17083.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : إنّ القَلبَ يَحيا و يَموتُ ، فإذا حَيِيَ فَأدِّبْهُ بالتَّطوُّعِ ، و إذا ماتَ فاقصُرْهُ علَى الفَرائضِ . [4]

17084.الإمامُ الرِّضا عليه السلام : إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً و إدبارا ، و نَشاطا و فُتورا ، فإذا أقبَلَت بَصُرَت و فَهِمَت ، و إذا أدبَرَت كَلَّت و مَلَّت ، فَخُذُوها عِندَ إقبالِها و نَشاطِها ، و اترُكُوها عِندَ إدبارِها و فُتورِها . [5]

17085.الإمامُ العسكريُّ عليه السلام : إذا نَشِطَتِ القُلوبُ فَأودِعْها (فَأودِعُوها) ، و إذا نَفرَت فَوَدِّعُوها . [6]

3337

رويكرد و روي گردانى دلها

17080.امام على عليه السلام : همانا دلها داراى خواهش هستند؛ گاه به چيزى رو مى كنند و گاه روى مى گردانند. پس، هر گاه خواستند و اقبال كردند، آنها را به كار گيريد؛ چه آن كه دل اگر [به كارى ]مجبور شود، كور گردد.

17081.امام على عليه السلام : همانا دلها را روى آوردنى است و روى گرداندنى. پس هر گاه روى آورند، آنها را به انجام مستحبّات وا داريد و هر گاه پشت كردند، به انجام فرايض از سوى آنها بسنده كنيد.

17082.امام على عليه السلام : اين دلها نيز همچون بدنها خسته مى شوند. پس براى [رفع خستگى ]آنها حكمتهاى تازه و طرفه بجوييد.

17083.امام صادق عليه السلام : دل گاه حيات دارد و گاه مى ميرد. پس هر گاه زنده و با نشاط بود، آن را با مستحبّات تربيت كن و هر گاه مُرد، به فرايض محدودش ساز.

17084.امام رضا عليه السلام : همانا دلها را رويكردى است و روى گردى، نشاطى است و ضعفى. پس هر گاه رو كنند، با فهم و بصيرت شوند و هر گاه پشت كنند، خسته و ملول گردند. بنا بر اين، به گاه روى آورى و نشاطشان، به آنها چنگ زنيد [و در عبادات به كارشان كشيد] و به گاه روي گردانى و ضعفشان، آنها را به حال خود رها سازيد.

17085.امام عسكرى عليه السلام : هر گاه دلها به نشاط آمدند، به آنها امانت بسپاريد و هر گاه كوچ كردند، با آنها بدرود گوييد.