3004.عنه عليه السلام : للجاهِلِ في كُلِّ حالةٍ خُسْرانٌ . [1]

3005.الإمامُ الكاظمُ عليه السلام : تَعَجُّبُ الجاهِلِ مِن العاقِلِ أكْثَرُ مِن تَعَجُّبِ العاقِلِ مِن الجاهِلِ . [2]

3006.الإمامُ الهاديُّ عليه السلام : الجاهِلُ أسِيرُ لِسانِهِ . [3]

3007.الإمامُ العسكريُّ عليه السلام : رِياضَةُ الجاهِلِ وَ رَدُّ المُعْتادِ عَن عادَتِهِ كالمُعْجِزِ . [4]

609

أخلاقُ الجاهِلِ

3008.رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ـ و قد سُئلَ عن أعلامِ الجاهِلِ ـ: إنْ صَحِبتَهُ عَنّاكَ ، و إنِ اعْتَزَلْتَهُ شَتَمكَ ، و إنْ أعطاكَ مَنّ علَيكَ ، و إنْ أعطَيْتَهُ كَفرَكَ ، و إنْ أ سَرَرْتَ إلَيهِ خانَكَ . [5]

3009.عنه صلى الله عليه و آله : صِفةُ الجاهِلِ : أنْ يَظلِمَ مَن خالَطَهُ ، و يَتَعدّى على منَ هُو دُونَهُ ، و يَتطاوَلَ على مَن هُو فَوقَهُ ، كلامُهُ بغَيرِ تَدَبُّرٍ... . [6]

3010.الإمامُ عليٌّ عليه السلام : إنَّ الجاهِلَ مَن عَدّ نَفسَهُ ـ بما جَهِلَ مِن مَعرفَةِ العِلمِ ـ عالِما ، و بِرَأيهِ مُكْتَفيا ، فمَا يَزالُ للعُلماءِ مُباعِدا و عَلَيهِم زارِيا ، و لِمَن خَالفَهُ مُخَطِّئا ، و لِمَا لَم يَعْرِفْ مِن الاُمورِ مُضَلِّلاً ، فإذا وَردَ علَيهِ مِن الاُمورِ ما لَم يَعْرِفْهُ أنْكَرَهُ و كَذّبَ بهِ و قالَ بجَهالَتِهِ : ما أعْرِفُ هذا ! و ما أراهُ كانَ ! و ما أظُنُّ أنْ يَكونَ ! و أنّى كانَ ؟! و ذلكَ لِثِقَتِهِ بِرَأْيِه و قِلَّةِ مَعْرِفَتِهِ بجَهالَتِهِ! فمَا يَنْفَكُّ بما يَرى مِمّا يَلْتَبِسُ علَيهِ رأيُهُ مِمّا لا يَعْرِفُ للجَهلِ مُسْتَفيدا ، و للحقِّ مُنكِرا ، و في الجَهالَةِ مُتَحيِّرا ، و عن طَلَبِ العِلمِ مُسْتَكبِرا . [7]

3004.امام على عليه السلام : نادان در همه حال بازنده و زيانكار است.

3005.امام كاظم عليه السلام : شگفتىِ نادان از خردمند، بيشتر از شگفتىِ خردمند از نادان است.

3006.امام هادى عليه السلام : نادان ، اسير زبان خود است.

3007.امام عسكرى عليه السلام : پروراندنِ نادان و تَرك دادن كسى از عادتش، كارى معجزه آساست.

609

اخلاق نادان

3008.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به پرسش از نشانه هاى نادان ـفرمود : اگر با او بنشينى، تو را به رنج افكند و اگر از او كناره گيرى، دشنامت دهد. چون چيزى به تو دهد، منّت گذارد و چون چيزى به او بدهى، ناسپاسى كند و اگر رازى را بدو سپارى، به تو خيانت ورزد.

3009.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خصوصيت نادان اين است كه درباره هر كس كه با او رفت و آمد مى كند ستم روا دارد، به فرو دستش دراز دستى كند، بر زبر دستش گردن فرازى نمايد، و ناسنجيده زبان به گفتار گشايد... .

3010.امام على عليه السلام : نادان كسى است كه خود را ـ به آنچه نمى داند ـ دانا شمارد و به رأى و نظر خود بسنده كند و پيوسته از دانشمندان دورى كند و از آنان عيب و ايراد گيرد و مخالفان خود را بر خطا داند و آنچه را نفهميده گمراه كننده شمارد. هرگاه به مطلبى برخورَد كه آن را نمى داند منكرش شود و آن را دروغ شمارد و از روى نادانى خود گويد: من چنين چيزى را نمى شناسم و فكر نمى كنم كه وجود داشته باشد و گمان نمى كنم وجود داشته باشد و كجا چنين چيزى هست؟! و اين از آن روست كه به نظر خود اعتماد دارد و از نادانى خويش بى خبر است! از اين رو به سبب نادانى خويش پيوسته از جهل بهره مند شود و حقّ را انكار كند و در نادانى سرگشته ماند و از طلب دانش تكبر ورزد.