مقدمه‌

بررسى تاريخ نگارش حديث و روش‌هاى مختلف تدوين آن، چگونگى فهم و برداشت از حديث، بررسى شرايط زمانى و مكانى صدور حديث و به عبارت كلّى، بررسى تاريخ حديث، يكى از عوامل مهم در استفاده و استنباط از ركن دومِ اركان چهارگانه منابع دين به شمار مى‌رود.

در متون اسلامى قديم، كم‌تر مى‌توان مجموعه‌اى جامع و مدوّن از اين مباحث يافت. تنها در بعضى كتاب‌هاى رجال، درايه، تراجم و كتاب‌شناسى، مانند معالم العلماء ابن شهرآشوب و رجال النجاشى‌، اشاره‌اى به محدّثان و بعضى آثار آنها شده است. اين مهم در سال‌هاى اخير، به طور مختصر توسّط بعضى از فرهيختگان به صورت مدوّن و تخصّصى‌تر انجام يافته و تأليفاتى چند را به علاقه‌مندان عرضه كرده‌اند، كه از آن جمله‌اند، كتاب‌هايى چون: تاريخ عمومى حديث‌ و پژوهشى در تاريخ حديث شيعه‌، تأليف مجيد معارف، تاريخ حديث‌، تأليف كاظم مدير شانه‌چى، آشنايى با متون حديث‌، تأليف مهدى مهريزى، سير حديث در اسلام‌، تأليف سيّد احمد ميرخانى، تدوين السنة الشريفة، تأليف سيّد محمّد رضا حسينى جلالى، تاريخ الحديث النبوى بين سلطة النص و نصّ السلطة، تأليف سيّد محمّد على الحُلْو، تدوين الحديث‌، تأليف محمدعلى مهدوى‌راد و فرهنگ كتب حديثى شيعه‌، تأليف سيّدمحمود مدنى بِجِستانى. با وجود اين، به نظر مى‌رسد كه هنوز در ابتداى راه هستيم و حوزه تاريخ حديث، همچنان ظرفيت بسيارى براى پژوهش دارد.