را با خود همراه داشته است. شيوه تدوين كتاب، چنان كه خود در مقدّمه كتاب نوشته، شيوه ابن اثير جزرى در النهاية است.

اين كتاب، نخست در زمان حيات مؤلّف، در سال 1355 ق، به خطّ ميرزا احمد زنجانى و با چاپ سنگى، در دو جلد به قطع وزيرى در نجف اشرف به چاپ رسيد؛ امّا مراجعه به آن با رموز مختلفى كه داشت، تا حدّى مشكل بود. با وجود اين، از آن جا كه اين كتاب، پُر مايه و مورد نياز اهل علم بود، به آن بسيار مراجعه مى‌شد.

چاپ جديد سفينة البحار، در هشت جلد به قطع وزيرى، توسّط نشر اسوه، در سال 1414 ق، منتشر گرديد.

اين كتاب، نه تنها فهرست‌ بحار الأنوار است، بلكه محدّث قمى، گاهى به مناسبت لغات و الفاظ و موادّ احاديث‌ بحار الأنوار، مطالب جالبى را در زمينه تاريخ و رجال و تراجم و جغرافى و انساب و شعر و ادب فارسى و عربى آورده است. در نتيجه، اين كتاب به صورت گنجينه‌اى از علوم و فنون در آمده كه براى پژوهندگان، بسيار سودمند است.[1]

روش تدوين «سفينة البحار»

حاج شيخ عبّاس قمى، در مقدّمه كتاب خود، چنين مى‌نويسد:

... در ميان خردمندان و صاحبان معارف، اختلاف و ترديد نيست كه علم حديث، از لحاظ قدر و قيمت و يادآورى ياد خدا و سود و اجرى كه دارد، شريف‌ترين و نيكوترينِ علوم اسلامى است و يكى از حقوق دين است كه مى‌بايد به آن، پايبند بود. بحمد اللَّه، من از اوايل جوانى در جستجوى علم حديث، كوشا بودم. پس قسمتى از كتب حديث را مطالعه كردم و در بسيارى به مداقّه پرداختم، ميوه‌هاى رسيده اخبار را چيدم و از باغچه‌هاى احاديث، گل‌هاى خوش‌بوى آن را به دست آوردم. آن گاه از ميان آن همه كتاب، كتابى كه از همه جامع‌تر بود و فوايد بسيارى‌

[1]. اقتباس از: مفاخر اسلام، ج 11، ص 169- 170.