و قرآن را بر تو فرو فرستاديم تا آنچه براى مردم نازل شده، تبيين نمايى».

پس از پيامبر صلى الله عليه و آله على عليه السلام از پيشتازان تفسير قرآن بود.

در حوزه حديث، به دليل حضور پيامبر خدا و ديگر معصومان عليهم السلام، نيازى به شرح احاديث ايشان نبود و اگر هم در مواردى كلام معصومان عليهم السلام نياز به توضيح داشت، خود ايشان تبيين مى‌نمودند. به همين دليل، مى‌توان ادّعا كرد كه شرح احاديث به صورت امروزىِ آن، حدّاقل تا پيش از دوران تدوين كتب اربعه حديثى شيعه، مرسوم نبوده است.

در بررسى شروح موجود بر متون حديثى مى‌توان سه گونه متمايز شرح نويسى يافت:

اوّل، آن كه فقها و مجتهدان در خلال مباحث فقهى خود و در لابه‌لاى كتاب‌هاى فقهى، بعضى روايات مورد استناد را شرح كرده يا بر آن حاشيه نوشته‌اند؛

دوم، شرح جوامع و كتاب‌هاى مهم حديثى به صورت مستقل، بخصوص شرح كتب اربعه؛

سوم، شرح بركتب ادعيه، چون‌ صحيفه سجّاديّه‌ و يا كتاب‌هاى خاص، همانند نهج البلاغه.[1]

در سده‌هاى اخير، بخصوص از سده يازدهم قمرى، نگارش شرح متون حديثى توسعه بيشترى يافت و كتاب‌هايى چون‌ مرآة العقول‌ علّامه مجلسى و سپس‌ نور البراهين‌ (شرح‌ التوحيد صدوق) و لوامع الأنوار (شرح‌ الاعتقادات‌ صدوق) هر دو از سيّد

[1]. تا آن جا كه مى‌دانيم، تدريس نهج البلاغه و شرح آن، در حوزه‌هاى علمى شيعه، حدود يك قرن، سابقه دارد و نخستين مدرّس نهج البلاغه، آية اللَّه شهيد سيّد حسن مدرّس بود كه نخست در اصفهان و سپس در مدرسه خان مروى تهران- كه خود، توليت آن را بر عهده داشت-، اين كتاب را به عنوان متن درسى طلاب، در برنامه درسى آنان قرار داد و خود نيز آن را تدريس نمود. از جمله شاگردان وى در اين درس، مى‌توان به حضرات آيات: ميرزا على آقا شيرازى، ميرزا ابو الحسن شَعرانى و سيّد علينقى فيض الاسلام، اشاره كرد. براى اطلاع بيشتر، ر. ك: مدرّس( ياد نامه)، ص 123( به قلم ابو الفضل شكورى).