شاهد صدق است.

برق: اگر گويى: خواستنِ فاعل چون واجب است، پس نخواستن او در حال خواستن غير ممكن و غير مقدور باشد و معلّق به‌شرط غير مقدور غير مقدور است، پس نكردن نيز در اين حال غير مقدور باشد.

جواب گوييم: لانُسلّم كه بر تقدير وجوب خواستن نخواستن، در حال خواستن غير مقدور باشد و فاعل نتواند كه در آن حال نخواسته باشد و اراده نداشته باشد؛ چه دانستى كه قدرت آن است كه اگر كارى را خواهد نكند، نكند و در اينجا نيز صادق است كه اگر خواهد كه نخواهد و اراده نداشته باشد هر آينه نمى‌خواهد و فسخ اراده مى‌كند و از اين لازم آمد كه در حال خواستن، نخواستن و اراده فعل قبيح نداشتن مقدور فاعل باشد و چون خواستن، منافى مقدوريّت نخواستن و اراده نداشتن در آن حال نباشد، بلكه گوييم كه: خواستن و نخواستن هر دو جزو معنى قدرت است و جزو شى‌ء خارج از آن شى‌ء نيست، بلكه در تحت آن شى‌ء است، پس نخواستن تحت قدرت و غير خارج از قدرت باشد.

رشحات‌

[رشحه اول‌]: بدان‌كه آنچه ما در تحقيق مقام گفتيم تنها همين در بيان اراده و اختيار عباد نيست، بلكه در مطلق اراده و اختيار است چنانكه مى‌بينى، پس به اين تحقيق باطل شد فقره «كما في الواجب» نيز، كه از مشهور در دفع شبهه گذشت.

و اين معنى با اينكه بحمد اللَّه ظاهر است، در بعضى احاديث نيز وارد است، چنانكه مروى است كه ابو بصير از حضرت صادق عليه السلام پرسيد كه: «شَاءَ وأرادَ، و قدّر و قَضى؟» فرمود: «بلى». پرسيد كه: آيا به‌سرحدّ وجوب رسيد؟ فرمود: «نه». پرسيد كه:

چگونه تواند بود كه با وجود مشيّت و اراده و تقدير و قضا به‌سرحدّ وجوب نرسيده باشد؟ فرمود كه: «هكذا خَرج إلينا»: چنين به ما رسيده است‌[1].

[1]. الكافي، ج 1، ص 150، ح 2؛ بحارالأنوار، ج 5، ص 121، ح 66.