و عزيز و شريف گردانيده، به هدايت به حق- كه عبارت از تشيّع و متابعتِ اهل بيت طاهرين عليهم السلام است- و شما را بينا به حق ساخته و ايشان را از اهل حق و قابل اين نعمت، نساخته و ندانسته.

پس شما با ايشان، مجامله و خوش‌سلوكى يا بردبارى مى‌كنيد و صبر مى‌كنيد بر ايذايى كه از ايشان به شما رسد. و ايشان، نه سلوك خوش و بردبارى دارند، و نه صبر بر چيزى. و چون مقصد[1] ايشان، برگردانيدن شما و مانع شدن از متابعتِ حقّ است و قادر بر آن نيستند و صبر و سلوك نيكو ندارند، حيله و علاجى به غير از آن ندارند كه يكديگر را در باب ايذا و ضرر رسانيدن به شما، وسوسه و ترغيب نمايند. و اگر توانند شما را از متابعت حق، مانع مى‌شوند، اميد كه خداى تعالى، شما را از ترك متابعت حق، محافظت نمايد. پس تقواى الهى و حذر از غضب او را پيشه خود سازيد و زبان خود را نگاه داريد از آن كه غير سخن خير، بر زبان شما جارى شود، و سخنى كه باعث فتنه و عداوت ايشان شود، مگوييد.

[

تقيّه و آثار و شرايط آن‌

]

[1. تعريف تقيّه و اقسام آن‌]

و غرض از اين كلام، تأكيد و مبالغه در باب تقيّه است و تقيّه- چنانچه شيخ شهيد رحمه الله در كتاب قواعد خود تعريف كرده-، عبارت است از عمل نمودن به امرى كه مخالف حق باشد از راه مدارات با مردم در امرى كه ايشان، آن را خوب ندانند از جهتِ خوف ضرر.[2] و گفته كه مداراتى كه كسى با ظالمى كند در امرى كه آن فاسق داند كه قبيح است، از باب مُداهنه است كه شرعاً در بعضى موارد، جايز است و آن را تقيّه نمى‌نامند و تقيّه، واجب و سنّت و حرام و مكروه و مباح مى‌باشد.[3] و تقيّه را در كُشتن كسى- هر گاه خوف قتل خود باشد- از جمله حرام شمرده و تقيّه در اظهار كلمه كفر را جايز شمرده و گفته: كسى كه ترك تقيّه كند، ارتكاب فعل حرام كرده، مگر در اظهارِ كلمه كفر و اظهار برائت و بيزارى از ائمّه عليهم السلام، كه كسى كه ترك تقيّه در اين دو چيز كند و ضرر را بر خود قرار دهد، گناه‌كار نيست، بلكه ثواب دارد، مثل ساير مستحبّات؛ يا مباح است او را تقيّه كردن و نكردن. و اگر از جمله جماعتى باشد كه مردم، اقتدا به او كنند در افعال و اعتقاد به او داشته باشند، اولى، ترك تقيّه است و كشيدن ضرر.[4]

[1]. الف:« مطلب».

[2]. القواعد والفوائد، ج 2، ص 155( قاعده 208).

[3]. همان، ص 157 و 158.

[4]. همان.