2. محمّد هاشم بن ابى طالب حسينى. او نيز يكى از شاگردان است و نسخه‌اى از رساله ترتيب مشيخه من لا يحضره الفقيه گلستانه را در سال 1087 ق، تحرير نموده است.[1]

نامه امام صادق عليه السلام به شيعيان‌

اين نامه، نامه نسبتاً مفصّلى است كه امام صادق عليه السلام به شيعيان نوشته و در آن، تكاليف آنها را در مسائل مختلف دينى و اجتماعى، مشخّص كرده است. به همين دليل، در برخى مصادر از آن به «وصيّت امام صادق عليه السلام» نيز تعبير شده است. كلينى، اين حديث را به دو طريق، در كتاب الكافى (آغاز بخش روضه)، نقل نموده است:

طريق اوّل، طريق اسماعيل بن جابر: «محمّد بن يعقوب الكلينى، قال: حدّثنى على بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن فضّال، عن حفص المؤذّن، عن أبى عبد اللَّه عليه السلام؛ و عن محمّد بن إسماعيل بن بزيع، عن محمّد بن سنان، عن إسماعيل بن جابر، عن أبى عبد اللَّه عليه السلام».[2] طريق دوم، طريق قاسم بن ربيع صحّاف: «و حدّثنى الحسن بن محمّد، عن جعفر بن محمّد بن مالك الكوفى، عن القاسم بن الربيع الصحّاف، عن إسماعيل بن مُخلّد السّراج، عن أبى عبد اللَّه عليه السلام».[3] روايتِ اسماعيل بن جابر، اضافاتى بر روايتِ قاسم بن ربيع داشته كه كلينى، پس از پايان روايت قاسم، آن افزوده را درج نموده است.[4] بر اساس نقل كلينى، امام عليه السلام، اين نامه را براى اصحابش نگاشته و دستور داده كه آن را بخوانند و بر خواندن آن، مداومت نمايند. شيعيان نيز طبق دستور امام عليه السلام در مساجد و خانه‌هاى خود، آن را نصب نموده، بعد از نماز به آن نظر مى‌كردند.

[1]. شيخ آقا بزرگ تهرانى، در الذريعة( ج 10، ص 149)، اين نسخه را به عنوان رجال المولى مراد التفرشى معرّفى نموده است. شايان ذكر است كه ملّا مراد تفرشى، كتابى در رجال ندارد و آنچه به نام وى معروف شده، نسخه‌اى از« الرجال شيخ حرّ عاملى است كه شاگردش ملّا مراد كشميرى، استنساخ نموده و عدّه‌اى او را به عنوان مؤلّف، قلمداد كرده‌اند و از آن جا وى را با ملّا مراد تفرشى، اشتباه گرفته‌اند.( ر. ك: فهرستگان نسخه‌هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه، ج 1، ص 297؛ مأخذشناسى رجال شيعه، رسول طلائيان، ص 103).

[2]. الكافى، ج 8، ص 2.

[3]. همان.

[4]. همان، ص 10.