انساني و به صحنه عمل در‌آوردن و تحقق بخشيدن آن در زندگي و گفتار و رفتار ديني، مرتبط است، دانش «فقه الحديث» است که اگر درست به کار بسته شود و مسير منطقي آن به تمام و کمال پيموده شود، ما را به مفهوم حقيقي حديث نزديک مي‌کند. بر اين اساس، کاميابي در اين شاخه مي‌تواند کوششهاي ما را در ديگر گونه‌هاي علوم حديثي با ثمر سازد و حديث‌پژوه را از زيباييهاي کلام اهل بيت بهره‌مند و در لذتهاي فهم حديث غوطه‌ور کند. حاکم نيشابوري در اين باره مي‌گويد: فقه الحديث، ثمره علوم حديث است و شريعت بدان استوار. {-1-}

فقه الحديث و دانشهاي ديگر

فقه الحديث با ديگر شاخه‌هاي علوم، مانند اصول فقه، ادب و لغت، کلام و نيز دانشهاي جديدي همچون زبان‌شناسي و معنا‌شناسي نيز ارتباط دارد. در اين ميان، ادبيات عرب و دانش اصول فقه، که بيشتر براي ياد‌گيري علم فقه و فهم احاديث فقهي آموخته مي‌شود، تأثير بسزايي در شکل‌گيري و حل مسائل فقه الحديث دارد. در واقع اين سه دانش در يک هدف مشترک‌اند و آن ايجاد مسيري براي نيل به معناي متون ديني است که تقريباً همه آن به زبان عربي است. مباحث ترکيب و اعراب، اصطلاح، مجاز و استعاره، همه از مشترکات فقه الحديث و ادبيات است و مسائلي مانند دلالت و ظهور، قرينه و تقيه، عموم و خصوص، اطلاق و تقييد، اجمال و تبيين و تعارض و اختلاف احاديث، از موضوعات اشتراکي اصول فقه و فقه الحديث است. از اين ‌رو طالب فهم حديث براي توانايي در فهم حديث، به فراگيري اين دو دانش نياز مبرم دارد و براي کاميابي در اين رشته، فرض است که درسهاي رسمي ادب عربي و اصول فقه فرا‌گرفته شود.

ضرورت فقه الحديث

حديث مادرِ علوم اسلامي است و نقش آن در ايجاد علوم اسلامي انکارناپذير و تأثير آن در بسترسازي و زمينه‌چيني گسترش آنها آشکار و محسوس است.