زيد بن على عليه السلام‌، 27. كتاب فى عبد المطّلب و عبد اللَّه و أبى طالب و آمنة بنت وهب.

ب- كتاب‌هايى كه ناياب‌اند، ولى مطالبشان، در منابع بعدى منعكس شده است:

28. مدينة العلم‌، 29. المرشد، 30. النبوّة، 31. مولد أمير المؤمنين عليه السلام‌، 32. زهد مولانا على عليه السلام‌، 33. المعراج‌، 34. أخبار الزهراء فاطمة عليها السلام‌، 35. الفِرَق.

مدينة العلم‌، بزرگ‌تر از كتاب من لا يحضره الفقيه‌ بود[1] و به قولى، شش جزء بيش از آن داشت. و در ده جزء سامان يافته بود.[2] اين كتاب تا سده دهم نيز در دسترس بود.

ابن طاووس‌[3] و- بر پايه برخى گزارش‌ها- يوسف بن حاتم شامى شاگرد محقّق حلّى (م 676 ق) در كتاب‌ الدرّ النظيم فى مناقب الأئمه اللهاميم،[4] علّامه حلى (م 726 ق) در كتاب‌ منتهى المطلب‌[5] و شهيد اوّل (م 753 ق) در كتاب‌ ذكرى الشيعة، از كتاب‌ مدينة العلم‌ صدوق نقل كرده‌اند.[6] شيخ حسين عبد الصمد (م 984 ق) پدر شيخ بهايى (م 1031 ق)، مدينة العلم‌ را كتاب پنجم از اصول و كتاب‌هاى معتبر شيعه ذكر كرده است.[7] ظاهر عبارت شهيد و شيخ عبد الصمد، گوياى آن است كه آنها كتاب ياد شده را در اختيار داشته‌اند. مدينة العلم‌ در سده يازدهم، گم‌شده پنداشته شد و محمّد باقر مجلسى (م 1111 ق) تلاش كرد تا نسخه‌اى از آن را پيدا كند؛ ولى موفّق نشد.[8] مدينة العلم‌ با واسطه، از مصادر وسائل الشيعة،[9] بحار الأنوار[10] و

[1]. الفهرست، طوسى، ص 238.

[2]. معالم العلماء، ص 147.

[3]. فلاح السائل، ص 69، 72، 78، 85- 86، 95، 127 و 155.

[4]. بحار الأنوار، ج 1، ص 40؛ الذريعة، ج 8، ص 86.

[5]. بحار الأنوار، ج 80، ص 44.

[6]. وسائل الشيعة، ج 1، ص 315 و 508؛ ج 2، ص 713؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 269.

[7]. وصول الأخيار إلى اصول الأخبار، ص 44.

[8]. بحار الأنوار، ج 102، ص 34؛ الذريعة، ج 20، ص 251.

[9]. وسائل الشيعة، ج 1، ص 315 و 508؛ ج 2، ص 713؛ ج 18، ص 74؛ ج 20، ص 48.

[10]. بحار الأنوار، ج 2، ص 161؛ ج 56، ص 252؛ ج 78، ص 23، 31، 300، 412، 329، و 330؛ ج 79، ص 291، 359؛ ج 80، ص 22، 44 و 50؛ ج 102، ص 34؛ ج 104، ص 43.