نام کتاب : دانشنامه قرآن و حديث نویسنده : محمدی ریشهری، محمد جلد : 9 صفحه : 8
درآمد
انسان ، در لغت
برخى از واژه شناسان ، كلمه «انسان» را از مادّه «انس» به معناى نمايان بودن و يا الفت گرفتن دانسته اند . ابن فارس ، در تبيين ريشه اين واژه مى گويد : الهَمزَةُ وَ النّونُ وَ السّينُ ، أصلٌ واحِدٌ ، وَ هُوَ ظُهورُ الشَّى ءِ ، وَ كُلُّ شَى ءٍ خالَفَ طَريقَةَ التَّوَحُّشِ . قالوا : الإِنسُ خِلافُ الجِنِّ ، وَ سُمّوا لِظُهورِهِم . يُقالُ : آنَستُ الشَّى ءَ إذا رَأَيتَهُ ... وَ الاُنسُ : اُنسُ الإِنسانِ بِالشَّى ءِ إذا لَم يَستَوحِش مِنهُ . [1] همزه و نون و سين، يك ريشه معنايى دارد و آن ، آشكار شدن چيزى است و هر چيزى است كه مخالف طريقه توحّش باشد. گفته اند: «اِنس» ، خلاف «جن» است و انس ناميده شدن انسان ها به جهت آشكار بودنشان است. گفته مى شود : «آنـَستُ الشَّى ءَ» ، زمانى كه آن را ديده باشى ... . اُنس، همدمىِ انسان با چيزى است ، زمانى كه از آن نرَمَد . اين تحليل از ريشه يابى معناى «انسان» ، نشان مى دهد كه از نگاه ابن فارس ، معناى اصلى «إنس» ، آشكار شدن است ، ليكن ميان آشكار شدن و الفت گرفتن ، پيوستگى وجود دارد ؛ امّا به عقيده برخى ديگر از لغت شناسان ، مصدر «اُنس» ، ضدّ
[1] معجم مقاييس اللغة : ج 1 ص 145 مادّه «أنس» . [2] مفردات ألفاظ القرآن : ص 94 . [3] لسان العرب : ج 6 ص 10 مادّه «أنس» . [4] لسان العرب : ج 6 ص 11 . [5] طه : آيه 115 . [6] ر . ك : ص 168 ح 150 . [7] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از بصائر ذوى التمييز : ج 2 ص 32 و تفسير سورة والعصر : ج 2 ص 10) . گفتنى است كه هيچ يك از منابع معتبر لغت ، اين نظريه را تأييد نكرده اند . [8] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از المخصّص : ص 16) . [9] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از مفردات ألفاظ القرآن : ص 94) . [10] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از مفردات ألفاظ القرآن : ص 94) . [11] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از بصائر ذوى التميز : ج 2 ص 31) . [12] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از بصائر ذوى التمييز : ج 2 ص 31) . [13] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از بصائر ذوى التمييز : ج 2 ص 32) . [14] دائرة المعارف قرآن كريم : ج 4 ص 481 (به نقل از بصائر ذوى التمييز : ج 2 ص 32) .
نام کتاب : دانشنامه قرآن و حديث نویسنده : محمدی ریشهری، محمد جلد : 9 صفحه : 8