بديهى است قرائنى كه موجب استبعاد ورود خانواده امام عليه السلام به كربلا در اربعين اوّل است ، نمى توانند اثبات كنند كه اين واقعه ، در اربعين دوم اتّفاق افتاده است .

د . بازگشت اهل بيت امام عليه السلام به كربلا در غير اربعين

در ميان منابع كهن ، تنها در الآثار الباقية ى ابو ريحان بيرونى (م 440 ق) تصريح شده كه اهل بيتِ سيّد الشهدا در اربعين به كربلا باز گشته اند ؛ [1] ليكن با عنايت به آنچه گفته شد ، اين سخن ، قابل قبول نيست ، بويژه اين كه پس از ابو ريحان ، تا قرن هفتم هجرى ، هيچ يك از منابع ، اين نظريّه را تأييد نكرده اند . امّا بازگشت اهل بيتِ سيّد الشهدا عليه السلام به كربلا در غير اربعين ، در منابعى مانند : الأمالى صدوق ، [2] الملهوف و مثير الأحزان ، [3] آمده است . شايد تنها ايرادى كه به اين مطلب مى توان وارد كرد ، اين است كه راه شام به مدينه ، راه جداگانه اى است [4] و همان طور كه محدّث نورى گفته ، بعيد است كه يزيد ، اجازه داده باشد كه سفر را طولانى كنند و مجدّدا خانواده امام عليه السلام را به كربلا بياورند ؛ ليكن با وجود اين استبعاد، نمى توان اصل بازگشت آنان را به كربلا، انكار كرد . [5]

دو . حضور جابر در اربعين اوّل در كربلا

گزارش هاى متعدّدى ، حاكى از حضور جابر بن عبد اللّه انصارى در كربلا در