4 / 2

كودك خردسال

پيش از اين ، در ياد كرد فرزندان امام حسين عليه السلام ، اشاره كرديم كه بر پايه برخى از گزارش ها ، ايشان ، شش پسر داشته كه دو تن از آنان ، عبد اللّه و على اصغر ، نام داشته اند . [1] احتمالاً ـ همان طور كه ابن طلحه گفته ـ ، اين دو فرزند امام عليه السلام ، هر دو در روز عاشورا ، شهيد شده اند ، [2] با اين تفاوت كه يكى شيرخواره بوده است و ديگرى ، چند ساله . گزارش هايى كه كلمه «رَضيع (شيرخواره) » در آنها به كار رفته و يا تصريح مى كنند كه فرزندى از امام عليه السلام كه در روز عاشورا به دنيا آمده بود ، روى دست پدر ، تير خورد و شهيد شد ، به شهادتِ يكى از اين فرزندان ، اشاره دارد . البته بايد توجّه داشت آنچه مكرّر شنيده مى شود كه آن كودك ، شش ماهه بوده ، سند معتبرى ندارد . [3] امّا گزارش هايى كه به شهادت فرزند سه ساله امام عليه السلام اشاره كرده اند يا تعبيرهاى مشابه و نزديك به آن دارند ، مربوط به شهادت فرزند ديگرى از ايشان است . به نظر مى رسد كه از يك سو ، تشابه شمارى از گزارش هاى مربوط به شهادت اين دو كودك ، و از سوى ديگر ، اختلاف شمارى ديگر از آنها و همچنين ، اختلاف در نام مادر فرزند خردسال امام عليه السلام كه شهيد شده ، [4] حاكى از بى دقّتى گزارشگران در گزارش شهادت اين دو كودك (و عدم تفكيك آنها از يكديگر) است . در «زيارت ناحيه مقدّسه» آمده است : سلام بر عبد اللّه بن الحسين ، كودك شيرخواره تير خورده ضربت خورده به خون تيپده كه خونش به آسمان ، پرتاب شد و در دامان پدرش ، با تير ، سر بُريده شد ! خدا لعنت كند حَرمَلَه بن كاهِل اسدى و همراهانش را كه به او تير زدند ! همچنين در «زيارت ناحيه دوم» [5] آمده است: سلام بر علىِ بزرگ ! سلام بر شيرخواره كوچك ! گفتنى است كه در شمارى از منابع متأخّر ، مطالبى در ذكر مصائب على اصغر ، گزارش شده است كه در منابع قابل استناد ، ديده نمى شود ؛ مانند آنچه در روضة الشهدا ، در پايان نقل زير ، در باره بى شير شدن مادر على اصغر آمده است كه : [امام حسين عليه السلام ،] على اصغر را روى دست آورده و آواز داد كه : اى قوم ! اگر به زعم شما ، من گناه كرده ام ، اين طفل ، بارى ، هيچ گناهى ندارد . وى را يك جرعه آب دهيد [6] كه از غايتِ تشنگى ، شير در پستان مادرش نمانده . يا آنچه در كتاب مَصرَعُ الحسين عليه السلام آمده كه : در ميان لشكر عمر بن سعد ، در باره آب دادن به على اصغر ، اختلاف افتاد . ابن سعد به حَرمَله گفت : اين نزاع را قطع كن ! يا آنچه در سوگ نامه آل محمّد صلى الله عليه و آله آمده است كه : حرمله به مختار گفت : اكنون كه مرا مى كُشى ، بگذار كارهاى خودم را بگويم تا قلبت را بسوزانم . اى امير ! من ، سه تير سه شاخه داشتم كه آنها را با زهر ، آميخته كرده بودم . با يكى از آنها ، گلوى على اصغر را در آغوش حسين ، دريدم ؛ با دومى ، قلب حسين را نشانه رفتم ... ، و با سومى ، گلوى عبد اللّه بن حسن را . يا آنچه در مُحْرِقُ القلوب آمده است كه : على اصغر ، بعد از تير خوردن ، به روى پدر نگريست و تبسّمى كرد و سپس به شهادت رسيد . يا آنچه در عنوان الكلام آمده است كه : شب يازدهم ، بعد از خوردن آب ، شير در پستان [رَباب] آمد . پستان ها[يش] را سرِ دست گرفت . همى گفت : نورِ ديده ، على اصغر ! كجايى ؟ پستان هاى من ، پُر از شير است ! يا اين كه به عملكرد سپاهيان ابن سعد ، بعد از واقعه عاشورا اشاره دارد : قنداقه على اصغر را از زير خاك ، بيرون آوردند و سرِ او را به نيزه نمودند . آنچه در منابع قابل استناد ، گزارش شده ، عبارت است از :