براى فهم درست آيات و احاديثى كه درباره مذمّت جهل و جاهل و علائم و احكام آن ، و در يك جمله، ضرورتِ «جهل زدايى» وارد شده، نخستين مسئله اين است كه: جهل چيست؟ و آيا از منظر اسلام، مطلق جهل ، مذموم و خطرناك است ، يا معناى خاصّى از آن ؟ و در صورت دوم، آن معناى خاص كدام است ؟ به عبارت ديگر ، بايد فهميد كه: كدام جهل، ريشه همه شرور است ؟ كدام جهل، بزرگ ترين مصيبت است ؟ كدام جهل، بدترين و زيانبارترينِ دردها است ؟ كدام جهل، شديدترين فقر است ؟ كدام جهل، خطرناك ترين دشمن است ؟ وكدام جاهل به فرموده قرآن كريم، «شرّ الدّواب (بدترين جنبنده)» است و به گفته امام على عليه السلام : مرده اى در ميان زندگان است.

معانى واژه «جهل»

به طور كلّى، براى جهلِ مذموم، چهار معنا متصوّر است: اوّل، مطلق نادانى ، دوم، نادانى نسبت به علوم و معارف مفيد و سازنده، سوم، نادانى نسبت به ضرورى ترين معارف مورد نياز انسان ، چهارم ، نيرويى در مقابل خِرد . و اينك ، توضيح اين معانى :

1 . مطلق نادانى

هر چند در نگاه ابتدايى ، به نظر مى رسد كه مطلق نادانى، زيانبار و مذموم است،