نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 951
اشتراك
اشتراك
(مشترک بودن يک لفظ براى معانى متعدد؛
از اسباب اجمال)
اشتراک لفظ در معانى متعدد، يکى از عوامل
لفظى تشابه در الفاظ مفرد، و بهاين معنا است که استعمال يک لفظ در معانى متعدد، باعث
تشابه در آيات مىشود؛ مانند:
1.(وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ)((تکوير//
17) که آيه )«عسعس» براى «اقبال» و «ادبار» وضع شده است.
2.((ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ))(بقره// 228) که «قرء» هم براى حيض و هم براى طُهر
وضع شده است.
3.((أَوْ يَعْفُوَ الَّذِى بِيَدِهِ
عُقْدَةُ النِّكَاحِ))(بقره// 237) که احتمال
هر يک از دو معناى زوج و وليّ در((الَّذِى
بِيَدِهِ))مىرود.
4.((فَرَاغَ عَلَيْهِمْ ضَرْبًا
بِالْيَمِينِ))(صافات// 93) که لفظ «يمين»
ميان سه معناى «دست راست»، «قوت و شدت» و «سوگند» مشترک است. به اين ترتيب، ممکن است
مقصود از آيه شريفه يکى از سه معناى ذيل باشد:
الف) حضرت ابراهيم (ع) بتهاى قوم خود را با دست راست در هم کوبيد؛
ب) حضرت ابراهيم (ع) بتهاى قوم خود را با قدرت و قوت در هم کوبيد؛
ج) حضرت ابراهيم (ع) بتهاى قوم خود را به دليل سوگندى که قبلاً خورده
بود در هم کوبيد.
همچنين در الفاظى چون «يد» و «عين» احتمال چند معنا وجود دارد.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 209
[2]راغب اصفهاني ، حسين بن محمد ، - 502ق;المفردات
فى غريب القرآن;صفحه 254
[3]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 298
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 59و11
[5]صالح ، صبحي ، 1926 -;مباحث فى علوم القرآن;صفحه
309
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 951