استطراد

استطراد

(ذکر کلامى به مناسبت مقام، بدون اقتضاى ضرورت)

«استطراد» از انواع اسلوب بديعى قرآن و يکى از اسباب تناسب آيات، و در اصطلاح به‌اين معنا است که ساختار کلام به گونه‌اى باشد که از آن، کلام ديگرى لازم آيد؛ هرچند آن کلام، مقصودبالذات نباشد و بالعرض آمده باشد؛ مانند:((يَا بَنِى آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِى سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ) ؛ )اى فرزندان آدم در حقيقت ما براى شما لباسى فرو فرستاديم كه عورتهاى شما را پوشيده مى‌دارد و [براى شما] زينتى است و[لى] بهترين جامه [لباس] تقوا است (اعراف// 26) .

زمخشرى مى‌گويد: اين آيه از باب استطراد است؛ زيرا آيات قبل درباره آشکار شدن اندام (عورت) آدم و حوا و پوشاندن آن با برگ‌هاى درختان بهشتي، نازل شد، بنابراين، خداوند براى گوشزد اين نعمت (حفظ آبروى انسان از تحقير و اهانت با خلق لباس و پوشش) اين آيه را استطراداً آورده است؛ يعنى لازمه آيات قبلى، آوردن اين آيه بود؛ نه اين‌که اين آيه مقصود بالذات باشد.

زرکشى در البرهان استطراد را اين گونه تعريف مى‌کند: «التعريض بعيب انسان بذکر عيب غيره؛ آشکار کردن عيب شخصى با بيان عيب ديگري».