ادات زائد

ادات زائد

(ادات فاقد معناى خاص)

«ادوات زائد» افاده معناى خاصى ندارند و در قرآن به کار رفته‌اند؛ مانند:

1. «ال» معانى فراوانى دارد، و گاهى به صورت زائد نيز استعمال شده است. زائد واقع شدن «ال» به دو گونه است:

الف) زائده لازمه؛ مانند:((وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى) ؛ )سوگند به اختر [ قرآن] چون فرود مى‌آيد (نجم// 1) . در اين‌جا اگر نجم به معناى «ثريا» باشد «ال» در «النجم» زائد است.

ب) زائده غير لازمه؛ مثل «ال» در «الأذلّ»((... يخرجن الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ...))(منافقون// 8) ، بنا بر قرائت «يَخرجنّ » به صورت فعل لازم و به فتح ياء. بنابر اين قرائت، «أذلّ» حال است و نمى‌تواند معرفه باشد؛ پس «ال» آن زائد است.

2. إلي:((... فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِى إِلَيْهِمْ...) ؛ )پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده (ابراهيم// 37) .

3. أن:((وَلَمَّا أَن جَاءتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ...) ؛ )و هنگامى كه فرستادگان ما به سوى لوط آمدند به علت [حضور] ايشان ناراحت‌شد (عنکبوت// 33) .

4. باء:((أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ...) ؛ )چه شنوا و بينايند (مريم// 38) .

5. فاء:((هَذَا فَلْيَذُوقُوهُ حَمِيمٌ وَغَسَّاقٌ...) ؛ )اين جوشاب و چركاب است بايد آن را بچشند (ص// 57) .

6. في:((وَقَالَ ارْكَبُواْ فِيهَا...) ؛ )و [نوح] گفت در آن سوار شويد (هود// 41) .

سيوطى در الاتقان بيشتر ادات تأکيد را زائد مى‌داند.