اختلاف موضوع

اختلاف موضوع

(حکم به عدم اتحاد موضوع؛ از اسباب رفع تعارض ظاهرى آيات)

يکى از اسباب رفع تعارض آيات قرآن کريم، اختلاف موضوع است؛ يعنى برخى از آيات قرآن در ظاهر با هم تعارض دارند؛ اما با تأمل و دقت، آشکار مى‌شود که موضوعات اين آيات مختلف هستند؛ مانند:

1. (وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ) (صافات// 24) و((فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ))(اعراف// 6) که در اين دو آيه مى‌فرمايد: روز قيامت از همه سؤال مى‌شود؛ در حالى که در آيه 39 سوره الرحمن مى‌فرمايد:((فَيَوْمَئِذٍ لَّا يُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ) ؛ )در آن روز هيچ انس و جنى از گناهش پرسيده نشود. بنابراين، در بدو نظر، ميان آيات، تعارض است. به نقل سيوطى برخى دو آيه اول را بر سؤال از توحيد و تصديق نبوت، و آيه سوم را بر نفى سؤال از دين و فروع آن حمل کرده‌اند.

2. (... حَقَّ تُقَاتِهِ...)((آل عمران// 102) که در آن نهايت تقوا، و در)(فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ)((تغابن// 16) تقوا به اندازه توان و استطاعت خواسته شده است. )

در آيه اول، منظور تقوا در توحيد و مسائل مربوط به آن، و در آيه دوم، مراد تقوا در اعمال و رفتار است. البته امروزه مفسّران براى موارد فوق، تفسيرهاى مقبول‌ترى ارائه کرده‌اند.