نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 559
احتراس
احتراس
(آوردن کلامى براى رفع توهّم)
«احتراس» يکى از اسلوبهاى بديعى قرآن است که به آن «تکميل» نيز مىگويند؛
يعنى متکلم معنايى را بياورد که از آن خلاف مقصود تصور شود؛ سپس کلامى بياورد که آن
توهّم را از بين ببرد؛ مانند:
در اين آيه، اگر خداوند به صفت «اذلة على المؤمنين» اکتفا مىکرد، توهّم
ضعف آن گروه مىشد؛ ولى با بيان صفت «اعزة على الکافرين» اين توهّم برداشته شد.
2.((أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ
رُحَمَاء بَيْنَهُمْ) ؛ ) بر كافران سختگير [و] با همديگر مهربانند (فتح//29)
. در اين آيه، اگر به صفت «اشداء» اکتفا مىشد، اين توهّم پيش ميآمد که ياران پيامبر
(ص) غلاظ و شداد بوده، با يکديگر نيز مهربان نيستند؛ ولى با آوردن صفت «رحماء بينهم»
اين توهم دفع شد.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 251و284
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 64
[3]باقلاني ، محمد بن طيب ، 338 - 403ق.;اعجازالقرآن;صفحه
95
[4]علوي مقدم ، محمد ، 1311 -;درقلمروبلاغت;صفحه
720
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 559