آيه وُدّ

آيه 096 مريم

(آيه وُدّ)

(آيه 96 مريم، در باره قرار دادن محبت مومن در دلها، و از آيات نازل شده در شأن علي (ع) )

به آيه 96 سوره مريم «آيه وُدّ» گفته مي‌شود:((إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا) ؛ «كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند خداوند رحمن محبت آنها را در دلها مى‌افكند». )

بعضى از مفسران اين آيه را مخصوص امير مؤمنان على (ع) ، و بعضى شامل همه مؤمنان دانسته‌اند. در بسيارى از كتب حديث و تفسير اهل تسنن (علاوه بر شيعه) روايات متعددى در شان نزول اين آيه از پيامبر اكرم (ص) نقل شده كه نشان مى‌دهد نخستين بار اين آيه در مورد على (ع) نازل گرديده است، از جمله: در تفسير ثعلبي از «براء بن عازب» نقل شده که رسول خدا (ص) به على (ع) فرمود: بگو خداوندا! براى من عهدى نزد خودت قرار ده، و در دلهاى مؤمنان مودت مرا بيفكن، در اين هنگام، اين آيه نازل گرديد. و در كتاب الصواعق المحرقة از «محمد بن حنفيه» در تفسير اين آيه چنين نقل شده: «هيچ فرد با ايمانى پيدا نمى‌شود مگر اينكه در درون قلبش، محبت على و خاندان او است». و شايد به همين دليل در روايت صحيح و معتبر از خود امير مؤمنان على (ع) چنين نقل شده: «لو ضربتُ خيشوم المؤمن بسيفى هذا على أن يُبغضنى ما أبغضنى، و لو صببت الدنيا بجمّاتها على المنافق على أن يحبّنى ما أحبّنى، و ذلك أنّه قضى فانقضى على لسان النبىّ الأُمّى أنّه قال: لا يبغضك مؤمن و لا يحبّك منافق: اگر با اين شمشيرم بر بينى مؤمن بزنم كه مرا دشمن دارد هرگز دشمن نخواهد داشت، و اگر تمام دنيا (و نعمته

ايش) را در كام منافق فرو ريزم كه مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت، اين به خاطر آنست كه پيامبر (ص) به صورت يك حكم قاطع به من فرموده است: ‌اى على! هيچ مؤمنى تو را دشمن نخواهد داشت و هيچ منافقى محبت تو را در دل نخواهد گرفت». البته هر چند درجه عالى و مرحله بالاى اين محبت، ويژه آن امام متقين است، ولى اين مانع از آن نخواهد بود كه در مراحل ديگر همه مؤمنان و صالحان از طعم اين محبت و محبوبيت در افكار عمومى بچشند، و از اين مودت الهى سهمى ببرند، و نيز مانع از آن نخواهد بود كه دشمنان نيز در دل خود احساس محبت و احترام نسبت به آنها كنند.

در تفسير آيه، بعضى گفته‌اند منظور اين است كه خداوند محبت آنان را در دلهاى دشمنانشان مى‌افكند، و اين محبت رشته‌اى مى‌شود در گردنشان كه آنها را به سوى ايمان مى‌كشاند، بعضى ديگر آن را به معناي محبت مؤمنان نسبت به يكديگر كه باعث قدرت و قوت و وحدت كلمه مى‌شود دانسته‌اند، و بعضى آن را اشاره به دوستى مؤمنان نسبت به يكديگر در آخرت دانسته، و مى‌گويند آنها آن چنان به يكديگر علاقه پيدا مى‌كنند كه از ديدار هم برترين شادى و سرور به آنان دست مى‌دهد. و بعضي تصريح کرده‌اند که همه اين تفسيرها در مفهوم آيه جمع است بى‌آنكه با هم تضادى داشته باشند. نكته اصلى اين است كه: ايمان و عمل صالح جاذبه و كشش فوق العاده‌اى دارد، اعتقاد به يگانگى خدا و دعوت پيامبران كه بازتابش در روح و فكر و گفتار و كردار انسان به صورت اخلاق عالي انسانى، تقوا و پاكى و درستى و امانت و شجاعت و ايثار و گذشت تجلى كند، همچون نيروهاى عظيم مغناطيس رباينده است. حتى افراد ناپاك و آلوده، از پاكان لذت مى‌برند، و از ناپاكانى همچون خود متنفرند، به همين دليل هنگامى كه- از باب مثال- مى‌خواهند همسر يا شريكى انتخاب كنند تاكيد دارند كه طرف آنها پاك و نجيب و امين و درستكار با

شد. اين طبيعى است و در حقيقت نخستين پاداشى است كه خدا به مؤمنان و صالحان مى‌دهد كه دامنه‌اش از دنيا به سراى ديگر نيز كشيده مى‌شود. در حديثى از پيامبر (ص) مى‌خوانيم: «إنّ اللَّه إذا أحبّ عبداً دعا جبرئيل، فقال يا جبرئيل إنّى أُحبّ فلاناً فأحِبَّه، قال فيُحِبّه جبرئيل، ثمّ ينادى فى أهل السماء إنّ اللَّه يحبّ فلاناً فأحِبّوه، قال فيُحِبّه أهل السماء، ثمّ يوضع له القبول فى الأرض! و إنّ اللَّه إذا أبغض عبداً دعا جبرئيل، فقال يا جبرئيل إنّى أبغض فلاناً فأبغِضه، قال فيُبغِضُه جبرئيل، ثم ينادى فى أهل السماء إنّ اللَّه يُبغِض فلاناً فأبغِضوه، قال فيُبغِضُه أهل السماء، ثمّ يوضع له البغضاء فى الأرض: هنگامى كه خداوند كسى از بندگانش را دوست دارد به فرشته بزرگش جبرئيل مى‌گويد من فلان كس را دوست دارم او را دوست بدار، جبرئيل او را دوست خواهد داشت، سپس در آسمانها ندا مى‌دهد كه‌اى اهل آسمان! خداوند فلان كس را دوست دارد او را دوست داريد، و به دنبال آن همه اهل آسمان او را دوست مى‌دارند، سپس پذيرش اين محبت در زمين منعكس مى‌شود. و هنگامى كه خداوند كسى را دشمن بدارد به جبرئيل مى‌گويد من از او متنفرم، او را دشمن بدار، جبرئيل او را د

شمن مى‌دارد، سپس در ميان اهل آسمانها ندا مى‌دهد كه خداوند از او متنفر است او را دشمن داريد، همه اهل آسمانها از او متنفر مى‌شوند، سپس انعكاس اين تنفر در زمين خواهد بود».

اين حديث نشان مى‌دهد كه ايمان و عمل صالح بازتابى دارد به وسعت عالم هستى، و شعاع محبوبيت حاصل از آن تمام پهنه آفرينش را فرا مى‌گيرد، ذات پاك خداوند چنين كسانى را دوست دارد، نزد همه اهل آسمان محبوبند، و اين محبت در قلوب انسانهايى كه در زمين هستند پرتوافكن مى‌شود.