آيه نسخ

آيه نسخ

(آيه 106 بقره، در باره تغيير يک حکم و جايگزينى حکمى ديگر)

به آيه 106 سوره بقره «آيه نسخ» مى‌گويند:((مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) ؛ ) هر حكمى را نسخ كنيم يا آن را به [دست] فراموشى بسپاريم بهتر از آن يا مانندش را مى‌آوريم مگر ندانستى كه خدا بر هر كارى تواناست .

«نسخ» در لغت به معناى از بين بردن و زدودن، و در اصطلاح، تغيير حکمى و بيان حکمى ديگر به جاى آن است.

اين آيه شريفه در پاسخ به گفتار يهوديان است که مى‌گفتند اگر نماز خواندن به سوى قبله اول (بيت المقدس) صحيح بود، پس دستور نمازگزاردن به سوى کعبه براى چيست؟ و اگر دستور دوم و نماز خواندن به سوى کعبه صحيح است، پس اعمال گذشته شما باطل است (!) .

قرآن کريم در اين آيه شريفه به ايرادهاى آن‌ها پاسخ داده، فلسفه نسخ را به طور مختصر بيان مى‌کند: چون خداوند بر احکام دين، حاکم و به مصالح همه بندگان آگاه است، گاهى از روى مصلحتِ امت حکمى را نسخ و حکمى بهتر يا مانندش را جايگزين مى‌کند؛ زيرا نيازهاى بشر گاهى با گذشت و تغيير زمان و شرايط و محيط دگرگون مى‌شود و حکم جديدى را اقتضا مي‌کند.

ذکر اين نکته لازم است که اصول احکام الهى و پايه‌هاى اساسى دين، اصولى ثابت و براى همه جوامع و محيط‌ها در همه زمان‌ها يکسان است، و هرگز اصولى چون توحيد، عدالت اجتماعى و صدها حکم ديگر دگرگون نمى‌شوند.

نيز ر.ک: نسخ قرآن.