نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 483
آيه محو و اثبات
آيه محو و اثبات
(آيه 39 رعد،
در باره دگرگونىهاى ناشى از تغيير شرايط)
به آيه 39 سوره
رعد آيه محو و اثبات مىگويند:(يَمْحُو اللّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ) ؛
خدا آنچه را بخواهد محو يا اثبات مىكند و اصل كتاب نزد اوست.
محو
به معناى از بين بردن آثار شيئى است. مثلا وقتى گفته ميشود: نوشتهاى را محو کردم،
يعنى خطوط و نقش آن را از بين بردم. اثبات، نهادن چيزى در جايى است که
از آنجا تکان نخورد.
اين آيه درباره
معجزات و کتابهاى آسمانى پيامبران نازل شد و استدلالى است بر اين که چرا بعضى از کتابهاى
آسمانى جاى بعضى ديگر را مىگيرند؛ يعنى خداوند هر چيزى را بخواهد محو مىکند؛ همانگونه
که به مقتضاى حکمت و اراده خويش امورى را اثبات مىکند. اين آيه منحصر به مسئله نبوت
نيست؛ بلکه يک قانون کلى و عمومى را بيان مىکند که: تحقق موجودات و حوادث عالم دو
مرحله دارد: 1. مرحله قطعيت که هيچگونه دگرگونى در آن راه ندارد (در اين آيه از آن
به امالکتاب تعبير شده است) ؛ 2. مرحله غيرقطعى و مشروط که از آن به مرحله
محو و اثبات تعبير مىشود؛ به بيان ديگر علم خداوند دو مرحله دارد:
علم به مقتضيات و علل ناقصه و علم به علل تامه. آنچه مربوط
به مرحله اول است، از آن به لوح محو و اثبات تعبير مىشود، و آنچه مربوط به مرحله
دوم است، امّالکتاب و لوح محفوظ خوانده مىشود.
به هرحال، محو
و اثبات معناى جامعى دارد که هرگونه دگرگونى براثر تغيير شرايط يا وجود موانع را شامل
مىشود.
اين آيه عرصه
اختلافنظر مفسّران است، و قائلان به صحت نسخ و بداء، به اين آيه استناد کردهاند؛
البته بداء فقط از معتقدات شيعه است و اهلسنت آن را نمىپذيرد.
[1]مكارم شيرازي
، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد10;صفحه 240
[2]منصور ، عبدالحميد
يوسف;نيل الخيرات فى القراءات العشرة;جلد11;صفحه 375
[3]خرمشاهي ، بهاء
الدين ، 1324 -;دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى;جلد1;صفحه 104
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 483