وجوه اعجاز قرآن

وجوه اعجاز قرآن

(جهات مؤثر در تحقق اعجاز قرآن)

اعجاز قرآن امري مورد اتفاق است، اما در تعيين جهت يا جهات اعجاز قرآن تبيين‌هاي مختلف در آثار علوم قرآني صورت گرفته است. در يک تقسيم بندي اوليه، دو احتمال در وجه اعجاز قرآن مطرح شده است: بيروني و عارضي بودن يا داخلي و ذاتي بودن اعجاز قرآن. عده‌اي از متقدمين اعجاز قرآن را بيروني دانسته‌اند. اين قول به نظريه «صرفه» مشهور شده است. مطابق اين قول، امکان آوردن مثل قرآن در حالت عادي براي افراد بشري امکان پذير است، اما خداوند، به صورتي اعجازگونه، معارضان را که مى‌خواهند مثل آن را بياورند ناتوان کرده است.

بسياري از مفسران و متکلمان اين قول را نپذيرفته و معتقدند که اعجاز قرآن امري دروني و برخاسته از ويژگي‌هاي ذاتي آن است. اين ويژگي‌ها نيز در يک تقسيم اوليه به «اعجاز لفظي» و «اعجاز معنايي» منقسم مي‌گردند. از اين دو، آنچه نظر متقدمين را بيشتر به خود مشغول داشته بود قسم اول، يعني اعجاز لفظي قرآن بود، اما به تدريج، توجه بيشتر و بيشتري به اعجاز معنايي قرآن صورت گرفت. به مرور زمان، گسترش بحث در اين شاخه از علوم قرآني، مانند ساير شاخه‌ها، موجب طرح و زايش اقسام فرعي تري ذيل دو شاخه اعجاز لفظي و معنايي گرديد، و اصطلاحات متعدد- و گاهي مترادف- در اين باره متولد گرديد؛ عناويني همچون: اعجاز بيانى، اعجاز ادبى، اعجاز اسلوب بياني، اعجاز اسلوبي، اعجاز لغوي، اعجاز فصاحت، اعجاز بلاغى، اعجاز لفظى، اعجاز اخلاقى، اعجاز نظم، اعجاز ترصيف، اعجاز جمال لغوى، اعجاز غرابت اسلوب، اعجاز محتوايي، اعجاز مضموني، اعجاز مفهومى، اعجاز معارفى،

اعجاز غيبى، اعجاز علمى، اعجاز جاودانگى، اعجاز ابديت، اعجاز خلود، اعجاز عددي، و ده‌ها اصطلاح ديگر.

هم اکنون غالب دانشمندان علوم قرآني معتقدند انحصار اعجاز قرآن به يک يا چند وجه محدود صحيح نيست و همه وجوه مختلف و متکثري که تا کنون بشر به آن پي برده مي‌تواند از جهات اعجاز قرآن باشد.

در اين فرهنگ نامه تلاش شده با استناد به منابع علوم قرآني، ضمن تعيين واژگان مترادف، توضيحاتي پيرامون هر اصطلاح ارائه گردد.