نظم قرآن

ترتيب قرآن

(نظم قرآن)

(بررسى ترتيب قرآن موجود به لحاظ کلمات هر آيه، آيات هر سوره و توالى سوره‌ها)

منظور از ترتيب قرآن، نظم کلمات به صورت جملات و عبارات‌، گردآورى آيات ضمن سوره‌ها و نيز ترتيب سوره‌ها است.

بي‌ترديد، نظم کلمات به شکل موجود بر اساس چيزى است که فرشته وحى بر رسول گرامى (ص) نازل کرده و هيچ‌کس حتى رسول گرامى (ص) نيز در آن دخالت نداشته است. دلايل اين مطلب عبارتند از:

1. آياتى از قرآن‌کريم.

2. اجماع مسلمانان.

3. شگفتى‌ها و ظرافت‌هاى فوق توان بشر در گزينش کلمات و چينش آن‌ها به حدى که چيزى جز معجزه و امر غيبى نمى‌تواند توجيه‌گر آن باشد. قرآن کريم اديبان و فصيحان بزرگ عرب را نيز در همين ميدان مغلوب کرد.

4. زمانى مى‌توان جمله‌اى را به کسى نسبت داد که علاوه بر محتوا، تک تک کلمات و ترکيب آن‌ها نيز از او باشد.

در زمينه ترتيب آيات و گردآورى آن‌ها در ضمن سوره‌ها از طريق وحى الهى، اختلافى نيست و مسئله در ميان مسلمانان اجماعى است؛ با اين توضيح که ترتيب بيشتر و قريب به اتفاق آيات به شکل موجود طبق ترتيب نزول صورت پذيرفته است و تنها در مواردى نادر، رسول خدا (ص) دستور مى‌فرمود که آيه‌اى را در جاى خاصى غير از ترتيب نزولى آن قرار دهند.

درباره ترتيب سوره‌ها سه نظريه عمده وجود دارد:

1. ترتيب سوره‌ها همانند ترتيب آيات، توقيفى و به اشاره وحى بوده است.

2. ترتيب سوره‌ها در عهد صحابه و به اجتهاد و نظر آنان انجام گرفت.

3. ترتيب سوره‌ها به طور عمده توقيفى است و در مواردى اندک، اجتهاد و رأى افراد به‌آن تعلق گرفته است.

نيز ر.ک: ترتيب آيات؛ ترتيب سور.