نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4726
نشانه شماره آيات
رموز شماره آيات
(نشانه شماره آيات)
(نشانههاى آغاز يا انتهاى يک يا چند
آيه)
قاريان درباره عدد آيات برخي از سورهها-
بدون آنکه در حروف و کلمات آيات زياده يا نقصانى باشد -اختلاف دارند؛ مثلا در آيه
44 سوره نمل، بعضى از قاريان از((قيل لها ادخُلى))تا((مِن
قَوارير))را يک آيه و قسمت بعد را آيه ديگر،
و برخى هر دو قسمت را يک آيه مىشمرند.
همچنين در آيه 65 سوره نمل عدهاى از(قُل لا يعلم)تا((و ما يَشعُرون))را يک آيه و قسمت بعد را آيه ديگرى، و گروهي ديگر
هر دو بخش را آيه واحدى مىدانند.
در آيه 4 سوره محمد (ص) نيز جمعى از قاريان
از((فإذا لَقيتُم))تا((فَشُدّوا
الوثاقَ))را يک آيه و مابعدش را آيه ديگرى،
و گروه ديگر، هر دو قسمت را يک آيه خواندهاند.
در آيه 15 سوره محمد (ص) از((مَثَلُ الجنّة الّتى وُعِدَ المُتَّقون))تا((لَذَّةً
لِلشّاربين))نزد عدهاى يک آيه و بخش بعدى
آيه ديگرى است؛ ولى نزد گروهى ديگر، هر دو قسمت، يک آيه محسوب مىشود.
اين اختلافات باعث شده است علاوه بر علائم
وقف، نشانههايى براى اشاره به اقوال مختلف در شماره آيات وضع شود. همچنين به دليل
نياز به دستهبندى آيات در قالب دستههاى پنج و دهتايى، نشانههاى ديگرى براى تأمين
اين نياز وضع کردهاند.
علائم و رموز شماره آيات عبارتند از:
1. تَب: علامت «تَب» نشان مىدهد قرّاء بصره آنچه را نزد ساير قرّاء يک آيه است دو آيه
مىدانند. اين علامت، بالاى آخرين کلمهاى که آن را انتهاى آيه قبلى مىدانند گذارده
مىشود.
2. لَب: اگر قاريان غير اهل بصره آنچه را نزد قرّاء بصره يک آيه است دو
آيه محسوب کنند از علامت «لَب» استفاده مىشود؛
3. کو: علامت کوفى، و در موردى است که قرّاي اهل کوفه با اهل مکه و مدينه
در آيه اختلاف دارند؛ مانند: آيه 25 سوره نوح که قرّاي کوفه تا((فَادْخُلُوا ناراً))را يک آيه و بخش بعدى را آيه ديگرى شمردهاند؛ ولى
قرّاي شام و مدينه هر دو بخش را يک آيه مىدانند؛ مانند آخرين آيه سوره حجّ که قاريان
مکّه تا «مُسلمين» را يک آيه و بخش بعدى را آيه ديگرى شمردهاند؛ ولى ديگران هر دو
بخش را آيه واحدى مىدانند؛
4. مَک: علامت مکّى، و در موردى است که قرّاي اهل مکّه با اهل کوفه و شام
و مدينه در آيه اختلاف دارند؛
5. مَد: علامت مدنى، و در موردى است که قرّاي اهل مدينه با اهل مکه و کوفه
در آيه اختلاف دارند؛
6. شا: علامت شامى، و در موردى است که قرّاي اهل شام با اهل مکه و مدينه
و کوفه در آيه اختلاف دارند؛
7. عَشر: نشانه يک دسته ده تايي از آيات. در موارد اختلاف، کلمه «عَشر»
معمولاً براي نشان دادن ده آيه به اعتقاد قاريان کوفه است؛
8. ع: مخفّف کلمه عَشر (به معناي عدد ده)، و نشانه پايان يک دسته ده تايي
از آيات؛
9. ي: علامت عدد «ده» به حساب جُمَل (حساب حروف ابجد)، و نشانه پايان يک
دسته ده تايي از آيات؛
10. عکب: نشانه ده آيه به اتفاق قرّاء کوفه و بصره («ع» حرف اول عشر، «ک»
حرف اول کوفى، «ب» حرف اول بصرى)؛
11. عَب: نشانه ده آيه نزد قاريان بصره؛
12. عَک: نشانه ده آيه نزد قاريان کوفه؛
13. خَمس: مخفّف کلمه خَمس (به معناي عدد پنج)، و نشانه پايان يک دسته
پنج تايي از آيات. در موارد اختلاف، کلمه «خَمْس» معمولاً براي نشان دادن پنج آيه به
اعتقاد قاريان کوفه است؛
14. خ: مخفّف کلمه «خمس» (به معناي پنج)، و نشانه پايان هر پنج آيه؛
15. هـ: علامت عدد پنج به حساب جُمَل (حساب حروف ابجد)، و نشانه پايان
هر پنج آيه؛
16. خَب: نشانه پنج آيه نزد قاريان بصره؛
17. خَک: نشانه پنج آيه نزد قاريان کوفه؛
18. خَکب: نشانه پنج آيه به اتفاق قاريان کوفه و بصره («خ» حرف اول خَمس،
«ک» حرف اول کوفى و «ب» حرف اول بصرى)؛
19. رُبع: نشانه يک حزب قرآن.
نيز ر.ک: شماره آيات.
[1]بيگلري ، حسن;سرالبيان فى علوم القرآن;صفحه
258
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4726