نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 467
آيه لحن القول
آيه 030 محمد
(آيه لحن القول)
(آيه 30 محمّد (ص) ، در باره منافقان
و امکان شناخت آنان از لحن گفتارشان)
به آيه 30 سوره محمّد (ص) که راجع به
منافقان است «آيه لحن القول» و «آيه منافقان» مىگويند:((وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَيْناكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ
بِسِيماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ أَعْمالَكُمْ)
؛ «و اگر ما بخواهيم آنها را به تو نشان مىدهيم تا آنها را با قيافههايشان بشناسى،
هر چند مىتوانى از طرز سخنانشان آنها را بشناسى، و خداوند اعمال شما را مىداند».
)
در اين آيه و آيات قبل و بعد از آن به
بخشى از صفات و نشانههاى منافقين اشاره شده، و مخصوصا بر اين معنا تاكيد دارد كه اينها
تصور نكنند براى هميشه مىتوانند چهره درونى خود را از پيامبر (ص) و مؤمنان مكتوم دارند،
و خود را از رسوايى بزرگ برهانند. قرآن به پيامبر (ص) ميفرمايد: اگر بخواهيم، در چهرههاى
آنها علامتى مىگذاريم كه با مشاهده آن علامت از نفاقشان آگاه شوى، و آشکارا آنها را
ببينى. سپس مىافزايد: هر چند الان هم مىتوانى از طرز سخنانشان آنها را بشناسى.
«لحن» عبارت از اين است كه سخن را از قواعد و سنن خود منحرف سازند، يا
اِعراب خلافى به آن دهند، و يا از صورت صراحت به كنايه و اشاره بكشانند، و منظور در
آيه مورد بحث همان معناي سوم است يعنى اين منافقان بيماردل را از كنايهها و نيشها
و تعبيرات موذيانه و منافقانهشان مىتوان شناخت. هر جا سخن از جهاد است آنها به نحوى
در تضعيف اراده مردم مىكوشند، هر جا سخن از حق و عدالت است آن را به سوى ديگرى منحرف
مىسازند، و آنجا كه از نيكان و پاكان و پيشگامان اسلام سخن به ميان مىآيد به نحوى
مىكوشند آنها را لكهدار و كم اعتبار كنند. لذا در حديث معروفى از ابو سعيد خدرى نقل
شده است كه مىگويد: منظور از «لحن القول» بغض على بن ابى طالب (ع) است، و ما منافقان
را در عصر پيامبر (ص) از طريق عداوت با على ع مىشناختيم. اصولا ممكن نيست انسان چيزى
را در دل داشته باشد و بتواند براى مدت طولانى آن را چنان مكتوم دارد كه حتى در كنايات
و اشارات و لحن كلام او ظاهر نشود، لذا در حديثى از امير مؤمنان على (ع) مىخوانيم:
هيچكس چيزى را در دل پنهان نمىكند مگر اينكه در سخنانى كه از دهان او ناآگاه مىپرد
و صفحه صورتش آشكار مىشود.
[1]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد21;صفحه
478
[2]طوسي ، محمد بن حسن ، 385 - 460ق.;التبيان
في تفسير القرآن;جلد9;صفحه 305
[3]طبرسي ، فضل بن حسن ، 468 - 548ق;مجمع
البيان فى تفسيرالقرآن;جلد9;صفحه 160
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الدر المنثور في التفسير بالماثور;جلد6;صفحه 66
[5]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد18;صفحه 243
[6]فخر رازي ، محمد بن عمر ، 544 - 606ق.;التفسيرالكبير;جلد28;صفحه
59
[7]حويزي ، عبد علي بن جمعه ، - 1112ق.;تفسيرنورالثقلين;جلد5;صفحه
44
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 467