ميل به قرائت شاذ

ميل به قرائت شاذ

(يکى از اسباب پيداشدن قرائت‌هاى خلاف قاعده)

يکى از علل پيداشدن قرائت‌هاى شاذ و خلاف قاعده، روحيه افراد غيرمتعارفى بوده است که از طريق مخالفت با روش‌هاى معروف و مورد قبول همگان مى‌خواستند شهرتى کسب کنند. عقده‌هاى روحى و روانى اين افراد سبب شده است تا مقابل روش‌هاى شناخته شده به مخالفت آشکار برخيزند و آراى خود را به صورت اعتقادات شاذ و خلاف‌قاعده عرضه کنند. از جمله آنان، ابوبکر عطار، محمد بن حسن بن مقسم (265 - 355 ق) از قاريانى است که در علم نحو نيز دست داشت. وى علاقه‌مند بود بعضى از کلمات قرآن را برخلاف اجماع اهل فن بخواند؛ در حالى که قرائت او نه مأخذى از طريق نقل داشت و نه وى از شيخ و استادى فراگرفته بود.

او در بسيارى از آيات قرآن، کلماتى را از نظر اشتقاق و ماده، برخلاف قرائت معروف قرائت مى‌کرد؛ به طورى که آن کلمه فقط از نظر رسم‌الخط با آن‌چه در مصحف ضبط شده بود، منطبق بوده است؛ مثلاً کلمه «نجيّاً» از آيه 80 سوره يوسف را «نجباً» مى‌خوانده است.

همچنين قرائت ابن‌شنبوذ با قرائت غيرمشهور و شاذ و خلاف قاعده موافق بود. او نماز را هماهنگ با آن‌چه در مصحف اُبَيّ بن کعب و مصحف ابن‌مسعود و آن‌چه در احاديث، صحيح دانسته شده است جايز مى‌دانست؛ در حالى که جواز آن، ميان فقها اختلافى است.

برخى با بررسى شرح‌حال قاريانى که به قرائت‌هاى نادر و خلاف قاعده روى آورده‌اند، چنين ادعا کرده‌اند که غالب آنان مردانى دانشمند و فاضل بوده‌اند که به نسبت موقعيت علمى خود مورد توجه قرار نگرفته و قدر آنان را نشناخته و افراد نالايق و ناشايسته را بر آنان مقدم داشته‌اند؛ در نتيجه، عقده‌هاى روانى، آنان را از سير در مسير متعارف بازداشته و به انحراف کشانده و سبب شده است تا آرايى بر خلاف قاعده اختيار کنند.