نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4617
منطوق
منطوق
(معناى مستفاد از لفظ به طور مستقيم)
«منطوق» در مقابل «مفهوم» و عبارت است از: «ما دلّ عليه اللفظ فى محلّ
النطق؛ مدلولى که مستقيماً از لفظ و کلام فهميده مىشود».
بعضى گفتهاند: «هو حکم دلّ عليه اللفظ فى محلّ النطق؛ حکمى است که در کلام ذکر شده است
و لفظ مستقيماً بر آن دلالت دارد».
دلالت منطوق بر معنا، دلالت مطابقى است؛
برخلاف مفهوم که مرادف با دلالت التزامى است.
سيوطى مىگويد: اگر منطوق بر معنايى دلالت
کند و احتمال معناى ديگرى از آن برنيايد، آن را «نص» مىگويند؛ مانند:(فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِى الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ
إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ)(بقره// 196). اين آيه، غير از تکميل ده روز روزه، معناى ديگرى ندارد.
اگر منطوق علاوه بر معناى ظاهرى، معناى مرجوحى هم داشته باشد، آن را «ظاهر»
مىگويند؛ مانند:((فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ
بَاغٍ وَلاَ عَادٍ))(بقره// 173). در اين آيه،
«باغي» بر جاهل و ظالم اطلاق مىشود؛ ولى در دومى آشکارتر است.
اگر منطوق به دليلى بر معناى مرجوح حمل شود، آن را «مؤوَّل» گويند. بنابراين،
نص، ظاهر و مؤوّل از انواع منطوق هستند.
نيز ر.ک: مفهوم.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 106
[2]صالح ، صبحي ، 1926 -;مباحث فى علوم القرآن;صفحه
300
[3]مظفر ، محمد رضا ، 1904 - 1964م.;اصول
الفقه;جلد1;صفحه 112
[4]فيض ، عليرضا;مبادى فقه واصول;صفحه
242
[5]زحيلي ، وهبه ، 1932 -م.;اصول الفقه الاسلامى;جلد1;صفحه
360
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4617