مناسبت

مناسبت

(تناسب در لفظ يا سياق کلام؛ از اسباب تقديم لفظى بر لفظ ديگر)

«مناسبت» يکى از اسباب تقديم و تأخير است؛ يعنى گاهى به مناسبتى که در سياق کلام هست، لفظى بر لفظ ديگر مقدم مى‌شود؛ مانند:

1.((وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ) ؛ «و در آن‌ها (چهارپايان) براى شما زينت و شکوه است هنگامى که آن‌ها را به استراحتگاهشان بازمى‌گردانيد و هنگامى که (صبحگاهان) به صحرا مى‌فرستيد» (نحل// 6) . )

در اين آيه، بازگرداندن حيوانات در شامگاهان از آن رو که زيباتر از به صحرا رفتن در صبحگاهان است بر آن مقدم شده است (هنگام رفتن حيوانات همه گرسنه‌اند) .

2.((وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا) ؛ «و کسانى که هرگاه انفاق کنند، نه اسراف کنند و نه سختگيري» (فرقان// 67) . در اين آيه، نفى اسراف مقدم شده است؛ زيرا اسراف در انفاق بيشتر صورت مى‌پذيرد. )

گاهى نيز تقديم و تأخير به دليل مناسبت لفظ است، نه سياق؛ مانند:

1. تقديم لفظ «اوّل» بر «آخر» در (هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ)((حديد// 3) ؛ )

2. تقديم لفظ «مستقدم» بر لفظ «مستأخر» در((وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَلَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ))(حجر// 24) .