آيه فطرت

آيه فطرت

(آيه 30 روم، در باره توحيد فطري)

به آيه 30 سوره روم «آيه فطرت» مى‌گويند:((فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ) ؛ «روى خود را متوجه آئين خالص پروردگار كن اين فطرتى است كه خداوند انسانها را بر آن آفريده دگرگونى در آفرينش خدا نيست اين است دين و آئين محكم و استوار ولى اكثر مردم نمى‌دانند». )

در اين آيه سخن از توحيد فطرى است. آيه فوق بيانگر اين حقيقت است که خداشناسى، و بلكه دين و آئين بطور كلى و در تمام ابعاد، يك امر فطرى است، و دين به صورت خالص و پاك از هر گونه آلودگى در درون جان آدمى وجود دارد، و انحرافات يك امر عارضى است، بنابراين وظيفه پيامبران اين است كه اين امور عارضى را زايل كنند و به فطرت اصلى انسان امكان شكوفايى دهند.

همانگونه كه دلائل عقلى و منطقى به انسان جهت مى‌دهد در درون جان او نيز كششها و جاذبه‌هايى وجود دارد كه گاهى آگاهانه و گاه ناخودآگاه براى او تعيين جهت مى‌كند. فلسفه وجودى آنها همين است كه در مسائل حياتى انسان هميشه نمى‌تواند به انتظار عقل و منطق بنشيند، چرا كه اين كار گاهى سبب تعطيل هدفهاى حياتى مى‌شود، مثلا اگر انسان براى خوردن غذا، يا آميزش جنسى، بخواهد از منطق «لزوم بدل ما يتحلل» و «لزوم تداوم نسل از طريق توالد و تناسل» الهام بگيرد و طبق آن حركت كند، بايد مدتها پيش از اين نوع او منقرض شده باشد، ولى غريزه و جاذبه جنسى از يك سو و اشتها به تغذيه از سوى ديگر خواه ناخواه او را به سوى اين هدف مى‌كشاند، و هر قدر هدفها حياتى‌تر و عمومى‌تر باشد اين جاذبه‌ها نيرومندتر است!.

ولى بايد توجه داشت كه اين كششها و جاذبه‌ها بر دو گونه است: بعضى ناآگاه است يعنى نياز به وساطت عقل و شعور ندارد، همانگونه كه حيوان بدون نياز به تفكر به سوى غذا و جنس مخالف جذب مى‌شود. اما گاهى تاثير آن به صورت آگاهانه است يعنى اين جاذبه درونى در عقل و انديشه اثر مى‌گذارد و او را وادار به انتخاب طريق مى‌كند. معمولا قسم اول را «غريزه» و قسم دوم را «فطرت» مى‌نامند. خداگرايى و خداپرستى به صورت يك فطرت در درون جان همه انسانها قرار دارد.

در احاديث اسلامى نيز در باره فطرى بودن «معرفة اللَّه و توحيد» بحثهاى قابل ملاحظه‌اى وارد شده است كه در بعضى تاكيد بر «فطرت توحيدى»، و در بعضى تحت عنوان «معرفت»، و در بعضى ديگر «فطرت اسلامى»، و بالأخره در بعضى نيز به عنوان «ولايت» آمده است.