آيه غض

آيه غض

(آيه 30 نور، در باره نهي از نگاه به نامحرمان و حفظ عورت)

به آيه 30 سوره نور «آيه غض» مى‌گويند:((قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‌ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ) ؛ «به مؤمنان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند، و فروج خود را حفظ كنند، اين براى آنها پاكيزه‌تر است، خداوند از آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است». )

شان نزول: در كتاب كافى در شان نزول آيه فوق از امام باقر (ع) نقل شده است كه جوانى از انصار در مسير خود با زنى روبرو شد- و در آن روز زنان مقنعه خود را در پشت گوشها قرار مى‌دادند- (و طبعا گردن و مقدارى از سينه آنها نمايان مى‌شد) چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب كرد و چشم خود را به او دوخت هنگامى كه زن گذشت جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه مى‌كرد در حالى كه راه خود را ادامه مى‌داد تا اينكه وارد كوچه تنگى شد و باز هم چنان به پشت سر خود نگاه مى‌كرد ناگهان صورتش به ديوار خورد و تيزى استخوان يا قطعه شيشه‌اى كه در ديوار بود صورتش را شكافت! هنگامى كه زن گذشت جوان به خود آمد و ديد خون از صورتش جارى است و به لباس و سينه‌اش ريخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت به خدا سوگند من خدمت پيامبر مى‌روم و اين ماجرا را بازگو مى‌كنم، هنگامى كه چشم رسول خدا (ص) به او افتاد فرمود چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل كرد، در اين هنگام جبرئيل نازل شد و آيه فوق را آورد.

«يغضّوا» از ماده «غضّ» در اصل به معناي كم كردن و نقصان است، و در بسيارى از موارد در كوتاه كردن صدا يا كم كردن نگاه گفته مى‌شود، بنا بر اين آيه نمى‌گويد مؤمنان بايد چشمهاشان را فرو بندند، بلكه مى‌گويد بايد نگاه خود را كم و كوتاه كنند، و اين تعبير لطيفى است به اين منظور كه اگر انسان به راستى هنگامى كه با زن نامحرمى روبرو مى‌شود بخواهد چشم خود را به كلى ببندد ادامه راه رفتن و مانند آن براى او ممكن نيست، اما اگر نگاه را از صورت‌ و اندام او بر گيرد و چشم خود را پائين اندازد گويى از نگاه خويش كاسته است و آن صحنه‌اى را كه ممنوع است از منطقه ديد خود به كلى حذف كرده.

قابل توجه اينكه قرآن نمى‌گويد از چه چيز چشمان خود را فرو گيرند (و به اصطلاح متعلق آن فعل را حذف كرده) تا دليل بر عموم باشد، يعنى از مشاهده تمام آنچه نگاه به آنها حرام است چشم برگيرند. اما با توجه به سياق آيات مخصوصا آيه بعد كه سخن از مساله حجاب به ميان آمده به خوبى روشن مى‌شود كه منظور نگاه نكردن به زنان نامحرم است، شان نزولى را كه در بالا آورديم نيز اين مطلب را تاييد مى‌كند.

دومين دستور در آيه فوق همان مساله حفظ فروج است. «فرج» در اصل به معناي شكاف و فاصله ميان دو چيز است، ولى در اينگونه موارد كنايه از عورت مى‌باشد. منظور از حفظ فرج به طورى كه در روايات وارد شده است پوشانيدن‌ آن از نگاه كردن ديگران است.

تفسير نمونه، ج‌14، ص: 435، وسائل الشيعه جلد 14 صفحه 139 و تفسير نور الثقلين