نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4328
مراتب تشبيه
مراتب تشبيه
(تقسيم «تشبيه» به اعتبار ذکر
همه يا بعضى از ارکان چهارگانه تشبيه)
تشبيه از نظر بلاغت مراتبى دارد که به ترتيب از مرتبه ضعيف به قوى ذکر
مىشوند:
1. تمام ارکان تشبيه (مشبه، مشبهٌبه، وجه شبه و ادات تشبيه) ذکر شود؛
مانند: «زيدٌ کالأسد فى الشجاعة» اين نوع تشبيه از نظر بلاغت، ضعيفترين انواع تشبيه
است.
2. ترک ادات تشبيه و ذکر مشبه، مشبهٌبه و وجه شبه. مانند: «زيدٌ أسد فى
الشجاعة». در اين تشبيه، مقدارى بلاغت و مبالغه وجود دارد که از مرتبه اول قوىتر است.
3. ترک وجه شبه؛ مانند: «زيدٌ کالأسد» که در آن نوعى مبالغه و قوّت هست
که از مرتبه دوم قوىتر است؛ زيرا حذف وجه شبه در ظاهر عمومىتر است.
4. ترک ادات تشبيه و وجه شبه؛ مانند: «زيد أسد». اين تشبيه از قوىترين
انواع تشبيه است؛ زيرا مزاياى نوع دوم و سوم در آن نهفته است.
پس برترين مرتبه تشبيه در بلاغت، ترک وجهشبه و ادات تشبيه است که به آن
«تشبيه بليغ» نيز مىگويند؛ مانند:((وَأَزْوَاجُهُ
أُمَّهَاتُهُمْ))(احزاب// 6) . و((و سراجاً منيراً))(احزاب// 46) .
در اين دو آيه، وجهشبه و ادات تشبيه هر دو محذوفند.
[1]عبدالقادر،حسين;القرآن والصورة البيانية;صفحه
86
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 424و418
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4328