متشابه شأني

متشابه شأني

(آيه مقتضى تشابه به حسب ذات)

برخى از قرآن‌پژوهان براى متشابهات تقسيم خاصى در نظر گرفته‌اند. متشابهات از نظر آنان دو گونه‌اند:

1. متشابه شأنى: آيه يا آياتى است که از همان ابتداى نزول از مصاديق متشابه شمرده شده‌ است؛ مانند:((يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ))(فتح// 10)؛ و (الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى) (طه// 5).

2. متشابه عرضي: آياتى که از ابتدا متشابه نبوده‌اند؛ بلکه گذشت زمان و پيدا شدن آرا و عقايد کلامى، شبهات گوناگون، ذهنيت‌هاى ناخالص و استناد هر فرقه و گروه به يک سلسله آيات، باعث اجمال و تشابه آيات شده است؛ به عبارت ديگر، گروهى از صاحبان انديشه‌هاى کلامى براى تأييد مذهب و فرقه خويش با بى‌توجهى يا کنار نهادن آيات ناقض افکار آنان و عدم اتّکا به منبع درست تفسير، يعنى راسخان واقعى در علم و اهل‌بيت (ع)، در متشابه تلقى شدن برخى از آيات سهيمند.

به اين ترتيب، دسته‌اى از آيات در زمره متشابهات درآمدند و شايد بيشتر آيات متشابه از همين دسته (متشابهات عرضى) باشند.