نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4115
مبالغه
مبالغه
(بسط گسترده وصف يک شيء)
يکى از انواع اسلوب بديعى قرآن «مبالغه» است. «مبالغه» آن است که در وصف و ستايش و نکوهش کسى يا چيزى
بهگونهاى زيادهروى کنند که براى شنونده، شگفتانگيز باشد؛ اما مبالغه در کلام الهى
- چنانکه سيوطى در الإتقان مىگويد- عبارت است از آنکه گوينده، چيزى را وصف کند و
آن را بسط و گسترش زياد دهد تا معناى مورد نظر را رساتر ادا کند.
مبالغه دو قسم است:
1. مبالغه به وصف: يعنى بسط وصف به حدى که در نظر شنونده دور يا محال جلوه
کند؛ مانند:((اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ
وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَةٍ
الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ
لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ
نَارٌ)… )
؛ «خدا نور آسمانها و زمين است مثل نور او چون چراغدانى است كه در آن چراغى و آن چراغ
در شيشهاى است آن شيشه گويى اخترى درخشان است كه از درخت خجسته زيتونى كه نه شرقى
است و نه غربى افروخته مىشود نزديك است كه روغنش هر چند بدان آتشى نرسيده باشد روشنى
بخشد… »
(نور// 35) . در اين آيه، صفت((يکاد زيتها
يضىء و لو لمتمسسه نار))مبالغه است که باور
آن براى شنونده دشوار است.
2. مبالغه به صيغه: يعنى استعمال صيغههايى که رساننده مبالغه شديدترى
است؛ مانند: صيغههاى فعلان (رحمان) ، فعيل (رحيم) ، فعّال (توّاب) ، فعول (غفور) و….
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 323
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 51
[3]باقلاني ، محمد بن طيب ، 338 - 403ق.;اعجازالقرآن;صفحه
91
[4]بستاني ، بطرس ، 1898 - 1969;محيط المحيط
قاموس مطول للغة العربية;صفحه 52
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4115