كنايه قرآن

كنايات قرآن

(كنايه قرآن)

(استعمال لفظ، و اراده لازم معناى آن در قرآن)

«کنايه» يکى از اسلوب‌هاى بيانى قرآن و عبارت است از به کار بردن لفظى در غير معناى حقيقى آن؛ چنان‌چه قرينه، مانع از اراده معناى اصلى نشود؛ و عبارت به ديگر، بيان ملزوم و اراده لازمِ لفظ را «کنايه» گويند.

علماى بيان در حقيقت يا مجاز بودن كنايه اختلاف دارند. كسانى كه كنايه را مجاز دانسته و منكر مجاز در قرآنند، وجود كنايه در قرآن را نيز منكر شده‌اند. دليل آنها در انکار وجود مجاز در قرآن اين است كه مجاز، مرادف با دروغ است، و قرآن منزه از كذب است.

اما قائلان به وجود مجاز در قرآن، وجود كنايه در قرآن را نيز مي‌پذيرند. از سوى ديگر، كسانى كه معتقدندكنايه، استعمال لفظ در موضوع‌له خود است و اراده لازم معنا، آن را از حقيقت بودن خارج نمى‌كند، از طرفداران كنايات قرآن هستند.

پس دو دسته وقوع كنايه در قرآن را پذيرفته‌اند:

1. قائلان به وقوع مجاز در قرآن؛

2. قائلان به حقيقت بودن كنايه.

کنايه به اعتبار وضوح و خفا بر سه قسم است: رمز؛ ايما؛ تلويح. و به اعتبار مکنيٌّ‌عنه (معناى باطنى که مراد گوينده است) نيز سه گونه است: کنايه از صفت؛ کنايه از موصوف؛ کنايه از نسبت.

شرح هر کدام جداگانه آمده است.

نيز ر.ک: اسباب کنايه.