نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4026
كلمات مشكل قرآن
كلمات غريب قرآن
(كلمات مشكل قرآن)
(کلمات نامأنوس بهکار رفته در قرآن)
منظور از کلمات غريب (مشکل) قرآن، کلماتى
است که آشنايان به زبان عربى به سادگى معناى آن را درنمىيابند اين واژهها به دلايلى
همچون عادات، سابقه ذهني، تحولات احتمالى در زبان و… مشکل و پيچيده جلوه کرده
است. از اين رو مىتوان گفت غريب بودن واژهها امرى نسبى است. نخستين کسى که در غريبالقرآن
تأليفى از خود بر جا گذاشت عبدالله بن عباس بود که سيوطى کتاب او را به روايت على بن
ابىطلحه به طور کامل در کتاب الإتقان آورده است. کتاب المجاز ابوعبيده؛ ياقوتة الصراط
ابو عمرو محمد بن عبدالواحد غلام ثعلب، معروف به زاهد (م345ق) ؛ غريب القرآن ابن عُزَيِّز،
محمد بن عُزَيِّز سجستانى (م330ق) ؛ الغريبين (غريب القرآن والحديث) احمد بن محمد هروى
(م401ق) ؛ المفردات راغب اصفهانى ساير آثار معتبر در اين بخش ميباشند.
کلمات غريب قرآن در کتاب دراساتٌ فى القرآن الکريم دکتر حفناوى به چهار
گونه «خفي، متشابه، مشکل و مجمل» تقسيم شده است. در توضيح «مشکل» گفته شده که مشکل
بودن يک واژه به دو دليل است:
1. اشتراک لفظ ميان دو يا چند معنا بدون وجود قرينه در متن کلام؛ مثل «قروء»
در آيه((وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ
ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ))(بقره// 228) که «قُرء»
مشترک ميان حيض و طهارت است؛
2. تعارض ميان آنچه از نصى فهميده مىشود با آنچه از نص ديگر فهميده
مىشود؛ مانند:((مَّا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ
فَمِنَ اللّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ))(نساء// 79) و(قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ)((نساء//
78) . البته دليل دوم، ناظر به غرابت محتوايى بوده و از محل بحث (لفظ غريب) خارج است.)
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 291
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 3
[3]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه
قرآن وقرآن پژوهى;جلد2;صفحه 1514
[4]حفناوي ، محمد ابراهيم;دراسات فى القرآن
الكريم;صفحه 275
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4026