آخر ما نُسِخ

آخر ما نُسِخ

(آخرين حکم شرعى منسوخ در اسلام)

مؤلف بصائر ذوى التمييز ضمن بحث نَسخ قرآن به بيان احکامى پرداخته‌ که ابتدا تشريع و سپس نسخ شده‌اند. احکام منسوخ به ترتيب زمانى بنا به نوشته وي به اين صورت است:

1. نماز، که تعداد آن از پنجاه به پنج تبديل شد؛ 2. تغيير قبله از بيت‌المقدس به کعبه با آيه 144 سوره بقره؛ 3و4. روزه روز عاشورا و سه روز از هر ماه، که به جاى آن‌ها روزه ماه رمضان واجب شد؛ 5. حکم زکات، که ابتدا اموال زائد بر مخارج اهل و عيال، صدقه و زکات محسوب مى‌شد؛ 6. اِعراض از مشرکان و درگذشتن از آن‌ها، که با آيه سيف((... وَقَاتِلُواْ الْمُشْرِكِينَ كَآفَّةً...))(توبه //36) و سپس امر اختصاصى به قتال اهل کتاب (توبه //29) نسخ گرديد؛ 7. ميراث وَلاء، که با توريث ذوى‌الأرحام نسخ شد؛ 8. نسخ ميراث ذوى‌الأرحام به وصيت؛ 9. نسخ وصيت به آيه مواريث (نساء// 11) ؛ 10. نسخ جواز حضور مشرکان در حرم به آيه 28 سوره توبه؛

11. نسخ پيمان ميان رسول‌الله (ص) و مشرکان به آيه نخست سوره توبه.

بنابراين، آخرين منسوخ، همان پيمان ميان پيامبر (ص) و مشرکان است.