نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3890
قلب (بلاغت)
قلب (بلاغت)
(يکى از انواع مجاز لغوى)
«قلب» از مجازهاى لغوى و بر دو قسم است:
1. قلب اسناد: فعل يا حکمى به چيزى اسناد داده شود؛ در حالى که مقصود غير
آن است؛ مانند:
(وَآتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ
مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ) ؛ «و ما به او گنجينههايى بخشيده
بوديم که کليدهاى آن بر جوانان نيرومند هم سنگين مىآمد» (قصص// 76) .
در اين آيه، ظاهراً «لتنوأُ» به «مفاتح» نسبت داده شده است؛ در حالى که
مقصود، اسناد «لتنوأ» به «العصبة» است.
(لِكُلِّ أَجَلٍ كِتَابٌ) ؛ «براى
هر زمانى نوشتهاى است» (رعد// 38) ؛ در حالى که معناى اصلى آن «لکل کتاب اجل» است؛
يعنى «براى هر نوشتهاى زمانى است».
2. قلب عطف: يعنى جاى معطوفٌعليه و معطوف عوض شود؛ مانند:((فَأَلْقِهْ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ
فَانظُرْ مَاذَا يَرْجِعُونَ) ؛ «نامه را نزد آنان بيفکن، سپس از آنان روى برتاب و
ببين چه پاسخى مىدهند» (نمل// 28) که در تقدير چنين است: «فانظر ماذا يرجعون ثم تول
عنهم». در اين آيه «تول عنهم» که معطوف است، معطوفٌعليه قرار گرفته، و «فانظر ماذا
يرجعون» که معطوفٌعليه است، به جاى آن آمده است.)
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 128
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 288
[3]كمالي دزفولي ، علي ، 1292 -;قرآن ثقل
اكبر;صفحه 309
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3890