نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3792
قسم به قلم
قسم به قلم
(يکى از موارد قسم در قرآن)
از سوگندهاى معجزهآساى قرآن کريم، قسم
به دوات و قلم و نوشته در سوره قلم است:((ن
وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ) ؛ )«نون، سوگند به قلم، سوگند به آنچه مىنويسند»
(قلم// 1) .
اين آيه بر اساس برخى از تفسيرها از سه سوگند تشکيل شده است:
الف) سوگند به دوات (ن) ؛
ب) سوگند به قلم (والقلم) ؛
ج) سوگند به آنچه مىنويسند (و مايسطرون) .
درباره «ن» نظريات گوناگونى بيان شده است. بر اساس يکى از آنها که مىتواند
مورد استشهاد اين بحث نيز قرار بگيرد، منظور از «ن» دوات است که وسيله نوشتن است.
درباره((والقلم ومايسطرون
))همه اتفاقنظر دارند که مقصود سوگند به قلم
است و سوگند به آنچه (بهوسيله قلم) مىنويسند.
اما درباره نوع قلم و مقصود از آنچه مىنويسند، برخى معتقداند: منظور مطلق
قلم و هر چيزى است که با قلم مىنويسند.
مفسران درباره اهميت و فايده سوگند به قلم و نوشته، به بيانهاى مختلفى
سخن گفتهاند؛ مثلاً طنطاوى در تفسير خود آورده است: خداوند متعالى با سوگند به دوات
و قلم و نوشته، نخست مسلمانان را به تعليم و فراگيرى علوم تشويق و سپس به جهانيان ثابت
کرد اسلام دين دانش است.
سيد قطب نويسنده مصرى و صاحب تفسير فى ظلال القرآن نيز مىگويد: علت سوگند
به قلم و نوشته، بزرگ جلوه دادن آنها است. آيات قرآن در ميان ملتى نازل شد که هيچگونه
سابقه اثر و بهرهبردارى از دانش و فرهنگ با قلم و نوشته در ميان آنان نبوده است؛ اما
قرآن در چنين شرايط و محيطى به دانش ارج نهاد و به فراگيرى آن ترغيب کرد.
علامه طباطبايى (ره) نيز در تفسير الميزان مىنويسد: سوگند خداوند به قلم
و نوشته، سوگند به نعمت است؛ چون خداوند در کلام خويش به بيشتر آفريدههاى خود از آن
جهت که رحمت و نعمتند سوگند ياد کرده است؛ مانند سوگند به آسمان، زمين و…، بنابراين سوگند به قلم و دوات و نوشته، بزرگترين
نشانه عظمت، اهميت و ارزش دانش در منطق اسلام است.
[1]رزاقي ، ابو القاسم;سوگندهاى قرآنى;صفحه
(170-177)
[2]طبرسي ، فضل بن حسن ، 468 - 548ق;مجمع
البيان فى تفسيرالقرآن;جلد10;صفحه 332
[3]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد19;صفحه 367
[4]فخر رازي ، محمد بن عمر ، 544 - 606ق.;التفسيرالكبير;جلد30;صفحه
(77-79)
[5]عامر ، فارس علي;ظاهرة القسم فى القرآن
الكريم;صفحه (156-158)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3792