قسم به اسبان پيكارگران

قسم به اسبان پيكارگران

(يکى از موارد قَسَم در قرآن)

در آيات آغازين سوره عاديات به اسبان پيکارگران در راه خدا سوگند ياد شده است: (وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا(فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا)فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا(فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا)فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا) ؛ «سوگند به اسبان تيزتک (جهادگر) که نَفَس‌نَفَس مى‌زنند و سوگند به اخگرانگيزان (از برخورد سم‌ها) و سوگند به تکاوران بامدادى که در آن‌جا گَرد برانگيزند و با هم به ميانه آن (معرکه) درآيند! » (عاديات// 1 - 5).

«عاديات» جمع «عاديه» به معناى چهارنعل دويدن اسب است و در اين آيه به معناى اسبان دونده جهادگران است.

«ضبح» صوت سينه اسب هنگام تاختن و نَفَس‌نَفَس زدن است.

«موريات» به معناى اسبانى است که از برخورد نعلشان با سنگ‌ها و سنگ‌ريزه‌ها جرقه برمى‌خيزد.

«مغيرات» جمع «مغيره» به معناى شتاب‌کنندگان پيکارگر و تاخت و تازکنندگان است.

دو نظر در تفسير اين پنج آيه هست:

1. منظور، شتران حُجّاج است که از عرفات به مشعر و مِنى مى‌شتابند.

2. منظور، مرکب‌هاى مردانى است که آن‌ها را به تاخت و شتاب درآورده‌اند و ارزش و عظمت اين مردان بر اثر ايمان به خدا و جهاد در راه او است.

بيشتر مفسران، نظر دوم را برگزيده‌اند.

در حديثى آمده است كه، اين سوره بعد از جنگ «ذات السلاسل» نازل شد و ماجرا چنين بود:

در سال هشتم هجرت، به پيغمبر اكرم (ص) خبر دادند: دوازده هزار سوار در سرزمين «يابس» جمع شده، با يكديگر عهد كرده‌اند: تا پيامبر (ص) و على (ع) را به قتل نرسانند و جماعت مسلمين را متلاشى نكنند، از پاى ننشينند!

پيغمبر اكرم (ص) جمع كثيرى از ياران خود را به سركردگى بعضى از صحابه، به سراغ آنها فرستاد، ولى بعد از گفتگوهائى بدون نتيجه، بازگشتند، سرانجام، پيغمبر اكرم (ص)، على (ع) را با گروه كثيرى از مهاجر و انصار به نبرد آنها اعزام داشت.

آنها به سرعت به سوى منطقه دشمن حركت كردند، به دشمن خبر رسيد كه على بن ابيطالب (ع) وارد منطقه شده، آنها براى مقابله حاضر شدند، على (ع) نخست، اسلام را بر آنها عرضه داشت، ولى نپذيرفتند، و اظهار داشتند جز جنگ و كشتار به عمل ديگرى راضى نخواهيم شد، وعده نبرد فردا.

امام (ع) پذيرفت، و دستور داد نيروها اسب‌هاى خود را علف دهند، زين بر آنها نهند و آماده كارزار باشند، و صبحگاهان كه هنوز هوا تاريك بود، دشمن را در حلقه محاصره گرفته، به آنها حمله كردند و آنان را درهم شكستند، عده‌اى را كشتند، زنان و فرزندانشان را اسير، و اموال فراوانى را به غنيمت گرفتند.

سوره «و العاديات» نازل شد، در حالى كه هنوز سربازان اسلام به «مدينه» باز نگشته بودند، پيغمبر خدا (ص) آن روز براى نماز صبح آمد، و اين سوره را در نماز، تلاوت فرمود، بعد از پايان نماز، اصحاب عرض كردند: اين سوره‌اى است كه ما تا به حال نشنيده بوديم.

فرمود: آرى، على (ع) بر دشمنان پيروز شد، و «جبرئيل» ديشب با آوردن اين سوره، به من بشارت داد.

چند روز بعد، على (ع) با غنائم و اسيران به «مدينه» وارد شد.

از آن‌جا که «جهاد» يکى از فروع مهم احکام اسلامى و دربردارنده حقايق و مسائل شگرف و آثار فردى و اجتماعى حيات‌بخش است، در قرآن مجيد آيات متعددى درباره ارزش و عظمت جهاد و مجاهدان هست که نمونه‌اى از آن، همين مورد است که قرآن براى نشان دادن عظمت جهاد، به زيباترين بيان، چهره مجاهدان را ترسيم مى‌کند و به لحظات حساس جانبازى و فداکارى آن‌ها در راه خدا، يعنى به دويدن و صداى پياپى اسب‌هاى آنان و جرقه سُمّ اسب‌ها که هنگام دويدن و در برخورد با سنگ‌ها ايجاد مى‌شود، سوگند ياد مى‌کند.

مغنيه در تفسير خود در فلسفه اين سوگند مى‌نويسد: خداوند به سپاه جنگى سوگند ياد کرده است. در واقع به نيرو و فراهم کردن آمادگى سوگند ياد کرده است تا مؤمنان را به جهاد در راه خدا ترغيب کند که خود را با نيرويى هرچه تمام‌تر براى کوبيدن دشمنان خدا و انسانيت مجهز کنند.