فن تجويد قرآن

تجويد قرآن

(فن تجويد قرآن)

(علم مشتمل بر قواعد قرائت قرآن)

قرآن مجيد به زبان عربى (فصيح‌ترين زبان‌ها) نازل شده است، و اگر قارى شرايط صحت قرائت را رعايت کند، به اجرى بزرگ مي‌رسد. بنا به دستور قرآن، قارى بايد با رعايت قواعد قرائت، در درست‌خوانى آن بکوشد؛ آن‌جا که مى‌گويد:((... وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا) ؛ )و قرآن را شمرده شمرده بخوان (مزمل// 4) . اميرمؤمنان (ع) مى‌فرمايد: مراد از ترتيل، محافظت محل وقف‌ها و مخارج حروف است.

«تجويد» علمى است که قارى را به هدف قرائت قرآن نزديک مى‌سازد. اين فن نزد پيشينيان، دربردارنده معرفى صفات حروف و مخارج آن‌ها بود؛ ولى پس از نزول قرآن و قرائت آن رونق بيشترى يافت؛ تا اين که رسول اکرم (ص) اصول آن علم را به ابن مسعود آموخت.

تجويد در لغت به معناى تحسين و نيکوکردن، و در اصطلاح عبارت است از تلاوت قرآن به گونه‌اى که خداوند آن را بر پيامبر نازل کرد؛ به‌گونه‌اى که «حق» و «مستحق» حروف به آن‌ها داده شود. حق حرف، به صفاتى گفته مي‌شود كه لازمة آن حرف باشد همچون صفات و ويژگي‌هايى كه هر يك از حروف به تنهايى و بدون تركيب در كلمه پيدا مي‌كنند؛ مانند: شدّت، رخوت، اطباق، انفتاح، جهر، همس، صفير و..... و مستحق حرف، به احكامى گفته مي‌شود كه از پيوستن حرف يا حروفى در تركيب با حروف و يا حركات ديگر به دست مي‌آيد مثل تفخيم، ترقيق، مدّ، ادغام، اخفاء و....

متأخران، فن تجويد را دانشى مى‌دانند که در زمينه قواعد کلى و اصول مسلمى گفت‌و‌گو مى‌کند که از کيفيت قرائت قاريان و ضوابط زبان عربى اخذ شده و شامل مبحث مخارج حروف، صفات آن‌ها، ترقيق، تفخيم، مد، قصر، اشمام، وقف و وصل و… است.

موضوع تجويد، کلمات قرآنى؛ و ثمره آن، نگهدارى زبان از اشتباه لحن در تلفظ قرآن است، و شرافت تجويد از آن جهت که به اشرف کتب تعلق دارد، بسيار زياد است.

علم تجويد را بايد زاييده قرائت دانست. نخستين کسى که در اين زمينه کتابى گردآورد، ابومزاحم موسى بن عبيدالله خاقانى (م 325 ق) است.

نيز ر.ک: قرائت قرآن