نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3508
علم نسخ
نسخ
(علم نسخ)
(تغيير حکم يا مفهوم آيهاى به آيه ديگر،
يا رفع تشريع سابق به تشريع لاحق)
«نسخ» در لغت به معانى «ازاله و اعدام» (زدودن و از بين بردن) ، و در اصطلاح
به دو معنا آمده است:
1. نسخ به اصطلاح متقدمان (تعريف سلفى نسخ) ؛
2. نسخ به اصطلاح متأخران (تعريف خلفى نسخ) .
نسخ در اصطلاح متقدمان، متناسب با معناى ازاله است؛ يعنى حکم و مفهوم آيهاى
با آيه ديگر دگرگون و متحول شود؛ به چند صورت:
1. سر آمدن زمان عمل (همان نسخ به معناى معروف نزد اصوليان) ؛
2. برگرداندن کلام از معناى متبادر به معناى غيرمتبادر؛
3. تبيين اين که قيد، قيد اتفاقى است، نه احترازى به منظور تخصيص و…. بنابراين، نسخ به اين معنا شامل تقييد، تخصيص،
تفسير، تفصيل، رفع کلى و جزئى مىشود.
اما نسخ نزد متأخران، معنايى محدودتر دارد؛ يعنى رفع تشريع سابق - که به
حسب ظاهر اقتضاى دوام داشت - به تشريع لاحق؛ در صورتى که جمع ميان دو تشريع، ذاتاً
ممکن نباشد و يا به دليل خاصى مثل اجماع و نص صريح، قابل جمع نباشند.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه (68-80)و66
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 29
[3]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 120
[4]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد
فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 267
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3508